IV RP

Z Encyklopedii LGBT
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.

IV RP, umowny okres w historii Polski obejmujący sprawowanie władzy przez PiS w latach 20052007. Nazwa wywodzi się z propagandowych sloganów prawicowych publicystów wykorzystanych w 2005 r. w kampanii wyborczej Prawa i Sprawiedliwości.

Początki IV RP

Jeszcze przed wyborami w 2005 roku, które pozwoliły PiS-owi na objęcie władzy w Polsce, rozpoczęły się działania ze strony działaczy PiS na szczeblu samorządowym będące wstępem do wprowadzenia skrajnie konserwatywnego stylu sprawowania władzy.

Zakaz Parady Równości w Warszawie

Decyzja o zakazie i przebieg Parady Równości w Warszawie

Lech Kaczyński (2005)

W 2005 r. prezydent Warszawy Lech Aleksander Kaczyński (wówczas prezydent Miasta Stołecznego Warszawy) wydał decyzję zakazującą przeprowadzenia Parady Równości. Pomimo zakazu manifestacja odbyła się i była ochraniana przez policję. Wzięło w niej udział około 10 tys. osób, w tym wielu polityków lewicy, takich jak wicepremier Izabela Jaruga-Nowacka, wicemarszałek Sejmu Tomasz Nałęcz, senatorzy Maria Szyszkowska i Kazimierz Kutz, a także niemieccy parlamentarzyści z partii Zielonych Claudia Roth i Volker Beck.

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie zakazu Parady Równości w Warszawie

Sprawa zakazu Parady Równości znalazła finalnie swe rozstrzygnięcie w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu, który w wyroku w sprawie Bączkowski i inni przeciwko Polsce orzekł, że Rzeczpospolita Polska naruszyła przepisy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w zakresie art. 11. (wolność zgromadzania się), art. 13. (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w związku z art. 11. i art. 14. (zakaz dyskryminacji).[1]

  • I część filmu Sławomira Grunberga „Coming out po polsku” opowiadającego o życiu gejów i lesbijek w Polsce w okresie IV RP

Wydarzenia z okresu IV RP związane z LGBT

Brutalna pacyfikacja Marszu Równości w Poznaniu

Zakaz Marszu Równości w Poznaniu

Ryszard Grobelny (2006)

Na 19 listopada 2005 zaplanowany był Marsz Równości w Poznaniu. 15 listopada prezydent Poznania Ryszard Grobelny (związany z PO) zdecydował, że wyda zakaz przemarszu. Pomimo braku zastrzeżeń ze strony Policji argumentował, że przemarsz będzie „zagrożeniem dla porządku publicznego, życia, zdrowia lub mienia w znacznych rozmiarach”. Zdaniem organizatorów prezydent ugiął się pod naciskiem lokalnych polityków PiS i LPR.[2] Decyzję prezydenta podtrzymał wojewoda wielkopolski Andrzej Nowakowski (członek SLD).

Przebieg wydarzeń w trakcie Marszu Równości w Poznaniu

Pomimo zakazu organizacja manifestacji doszła do skutku. [3] W zorganizowanej przez środowiska homofobiczne kontrmanifestacji wzięli udział m.in. członkowie Młodzieży Wszechpolskiej. Wznoszono hasła: „Pedały do gazu” i „Zrobimy z wami, co Hitler zrobił z Żydami”. Interwencja policji polegała na zablokowaniu ulicy w sposób uniemożliwiający kontynuowanie marszu. Marsz został przekształcony w protest siedzący. Po 1,5 godziny, policja brutalnie zatrzymała 65 uczestników marszu (przedstawiono im zarzut nielegalnego zgromadzenia).

  • II część filmu Sławomira Grunberga „Coming out po polsku” opowiadającego o życiu gejów i lesbijek w Polsce w okresie IV RP

Reakcje w kraju i za granicą na wydarzenia w Poznaniu

Sytuacja w Polsce wywołała zaniepokojenie instytucji zajmujących się monitoringiem przestrzegania praw człowieka. 24 listopada Sekretariat Międzynarodowy Amnesty International po raz pierwszy od ośmiu lat wydał oficjalne oświadczenie na temat Polski, wyrażając zaniepokojenie zagrożeniem praw człowieka osób LGBT. Ponad 2900 osób podpisało list otwarty Protest obywatelski w sprawie wydarzeń w Poznaniu 19 listopada 2005.[4]

W związku z zakazem i rozbiciem Marszu Równości w połowie grudnia 2005 dwie agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych wystosowały interpelacje do polskich władz, a 18 stycznia 2006 Parlament Europejski wystąpił z rezolucją potępiającą homofobię w Europie.[5]

O wyjaśnienie motywów decyzji o zakazie zwrócił się do prezydenta Poznania Rzecznik Praw Obywatelskich.

Ocena decyzji o zakazie Marszu Równości w Poznaniu

14 grudnia 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu orzekł, że zakaz organizacji Marszu Równości wydany przez prezydenta Poznania i wojewodę wielkopolskiego był niezgodny z prawem. W uzasadnieniu Sąd podkreślił, że decyzja ta była niezgodna zarówno z polskim, jak i europejskim prawem. Stwierdzono, że prezydent złamał prawo, nakazuje mu ono bowiem brać pod uwagę prawo obywateli do demonstrowania poglądów, a nie prawo tych, którzy mogą demonstrantom zagrozić.[6]

[...] ocena, czy odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi, albo mieniu w znacznych rozmiarach (art. 8 pkt.2) musi odnosić się do organizatorów i uczestników zgromadzenia, a nie do osób niechętnych zgromadzeniu. Odmienna interpretacja przepisu jest przejawem ograniczenia gwarancji konstytucyjnej, jaką jest wolność zgromadzeń.
— WSA w Poznaniu[6]

16 stycznia 2006 r. nowy wojewoda wielkopolski Tadeusz Dziuba (popierany przez PiS) wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. 25 maja 2006 r. NSA oddalił skargę kasacyjną.[7]

ewentualność kontrdemonstracji przy użyciu przemocy lub przyłączenia się skłonnych do agresji ekstremistów nie może prowadzić do pozbawienia tego prawa [wolności zgromadzeń] nawet wtedy, gdy istnieje realne niebezpieczeństwo, że zgromadzenie publiczne spowoduje naruszenie porządku publicznego przez wydarzenia, na które organizatorzy zgromadzenia nie mają wpływu, a władza publiczna uchyla się od podjęcia skutecznych działań w celu zagwarantowania realizacji wolności zgłoszonego zgromadzenia
— wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 stycznia 2006 r., K 21/05

20 stycznia 2006 Sąd partyjny SLD ukarał Andrzeja Nowakowskiego za podtrzymanie decyzji zakazującej manifestacji.

30 grudnia 2005 r. oraz 4 stycznia 2006 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu odmówił postępowania przeciwko postawionym w stan oskarżenia uczestnikom Marszu, gdyż wykroczenie, aby za nie ukarać, musi być szkodliwe społecznie, działanie manifestantów zaś takim nie było. Jak stwierdził wiceprzewodniczący składu orzekającego Piotr Gerke „Demonstranci chcieli jedynie publicznie wyrażać swoje poglądy. Takie prawo gwarantuje im konstytucja”.

Interwencja RPD w sprawie Teletubisiów

28 maja 2007 r. w wywiadzie zapytano Rzeczniczkę Praw Dziecka Ewę Sowińską (Liga Polskich Rodzin) o jej ocenę bajki „Teletubisie” w kontekście tez zmarłego niedługo wcześniej konserwatywnego pastora Jerry Falwella, który twierdził, iż postać Tinky Winky występująca w tej bajce to gej. (Falwell wnioskował to z faktu, że Tinky Winky nosi czerwoną torebkę, jest koloru fioletowego i ma antenkę w kształcie trójkąta.) Rzeczniczka zadeklarowała, że rozważy zlecenie zbadania tej kwestii grupie psychologów, przyznając, że jest „prawdopodobnie problem jednej z postaci”.[8] Sprawa ta stała się tematem komentarzy satyrycznych na całym świecie.

  • Australijski program satyryczny, w którym osoba przebrana za Tinky Winky udaje się do Polskiego Klubu w Australii

Interwencje KRRiT w sprawie programu „Gej Armia” i filmu „Billy Madison”

Elżbieta Kruk (2010)

Premiera polskiej wersji programu Gej Armii miała odbyć się 13 lipca 2006 roku na kanale Polsat. 11 lipca 2006 r. przewodnicząca Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, polityczka PiS, Elżbieta Kruk wydała oświadczenie, w którym zapowiedziała monitorowanie programu Gej Armia przez KRRiT, gdyż audycje, reklamy i wszelkie inne przekazy nie mogą być audycjami społecznie szkodliwymi, niekorzystnie wpływającymi na kształtowanie poglądów, postaw i wzorców zachowań. Przewodnicząca rady przypomniała też, że pokazywanie jakichkolwiek zachowań, które mogą mieć negatywny wpływ, nie tylko na widzów małoletnich, będzie wiązać się z odpowiedzialnością nadawcy. Kilka godzin po tym oświadczeniu KRRiT, stacja telewizyjna Polsat poinformowała, że program Gej Armia nie zostanie wyemitowany.

Niestosowności dopatrzono się również w filmie „Billy Madison”. Jak stwierdzono w sprawozdaniu KRRiT: „Analiza programowa wykazała, że w filmie miały miejsce liczne sceny sprzeczne z dobrymi obyczajami i ogólnie przyjętymi normami moralnymi. Niestosowność pokazywanych scen potęguje dodatkowo fakt, iż zachowania homoseksualne były w filmie «Billy Madison» przedstawione w relacji uczeń-nauczyciel. Przewodnicząca KRRiT skierowała do nadawcy wezwanie do natychmiastowego zaniechania emisji treści sprzecznych z art. 18 ustawy z 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji.”[9]

Zwolnienie szefa CODN za „promocję homoseksualizmu”

6 czerwca 2006 r. minister edukacji narodowej Roman Giertych podjął decyzję o odwołaniu szefa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, Mirosława Sielatyckiego. Powodem decyzji było wydanie przez CODN podręcznika dla nauczycieli Kompas – edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą stworzonego przez Radę Europy i przetłumaczonego na 19 języków w celu promocji praw człowieka. Roman Giertych stwierdził jednak, że podręcznik miał służyć „promocji homoseksualizmu” w szkole i dlatego też odwołał Mirosława Sielatyckiego.[10]

Przeciwko decyzji ministra zaprotestowali m.in. pracownicy CODN, Polska Izba Książki, Amnesty International oraz przewodniczący Rady Europy, Terry Davis.[10]

Wystąpienie ministra edukacji w Heidelbergu i propozycja zakazu „propagowania homoseksualizmu” w szkołach

1 marca 2007 r. wicepremier i minister edukacji Roman Giertych na europejskiej konferencji w Heidelbergu w swoim przemówieniu wezwał do wprowadzenia zakazu „propagandy homoseksualnej” w UE.[11][12]

Wiceminister oświaty Mirosław Orzechowski 13 marca 2007 poinformował, że Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje projekt „zakazujący propagowania homoseksualizmu i innych zboczeń” w placówkach edukacyjnych.[13] Dwa dni później z jego ust na antenie radia Tok FM padła zapowiedź zwalniania z pracy nauczycieli, którzy ujawnią swą orientację homoseksualną.[14] W reakcji na te zapowiedzi wiceministra, wiele organizacji wystosowało protesty (m.in. Związek Nauczycielstwa Polskiego[15], Rzecznik Praw Obywatelskich, SLD[16], KPH i Lambda - Warszawa[17], Amnesty International[18]).

16 maja 2007 r. Roman Giertych realizując wcześniej zapowiedziane plany, przedstawił projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty, w którym został zawarty zapis o „zakazie propagowania homoseksualizmu”.[19] Zgodnie z deklaracją autorów, celem ustawy ma być uchronienie polskiego systemu oświaty przed treściami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi psychicznemu i moralnemu dzieci i młodzieży.

Proponowane zmiany miały polegać na wprowadzeniu do ustawy o systemie oświaty zapisu:

Szkoła i placówka jest zobowiązana do realizowania procesu dydaktycznego, opiekuńczego i wychowawczego w sposób zapewniający ochronę uczniów przed treściami zagrażającymi ich prawidłowemu rozwojowi psychicznemu i moralnemu, w szczególności przed treściami:
  • propagującymi brutalność przemoc, nienawiść i dyskryminację;
  • pornograficznymi;
  • propagującymi zachowania naruszające normy obyczajowe;
  • godzącymi w zasadę ochrony małżeństwa i rodziny, w tym poprzez propagowanie homoseksualizmu;.

Jak stwierdził Roman Giertych „Propaganda homoseksualna powinna być wyeliminowana z systemu oświaty. Ta ustawa nie ma na celu dyskryminowania kogokolwiek, lecz ma jedynie uchronić dzieci i młodzież przed propagandą zjawiska, które godzi w małżeństwo, rodzinę i podważa obowiązek szkoły przygotowania dzieci i młodzieży do wypełniania w życiu dorosłym obowiązków rodzinnych i obywatelskich. Szkoła, jako miejsce służące wychowaniu młodego człowieka do życia w rodzinie nie może propagować zjawisk, obyczajów, przekonań, kultur, które podważają znaczenie małżeństwa i rodziny”. Podczas zwołanej konferencji przedstawiającej projekt ustawy przyrównał osoby homoseksualne do „faszystów i komunistów” i jak stwierdził „istotą projektu jest to, by organizacje zajmujące się propagowaniem homoseksualizmu nie miały wstępu do szkół”.

19 marca 2007 r. Human Rights Watch międzynarodowa organizacja stojąca na straży praw człowieka wydała oświadczenie wzywające polskie władze do zatrzymania prac nad proponowaną ustawą, poszanowania w szkolnictwie praw środowisk LGBT i odcięcia się od retoryki, która nawołuje do dyskryminacji i promuje nienawiść, a także do promowania równości bez względu na płeć bądź orientację seksualną. Zdaniem przedstawicieli organizacji projektowana ustawa miała charakter homofobiczny.[20]

W reakcji na te propozycje w rezolucji z 26 kwietnia 2007 r. Parlament Europejski wezwał władze polskie do publicznego potępienia oświadczeń osób publicznych wzywających do dyskryminacji i nienawiści ze względu na orientację seksualną i do zastosowania środków przeciwko tego rodzaju wystąpieniom.[21]

Wykreślenie dzieł Witolda Gombrowicza z kanonu lektur szkolnych z powodu homoseksualizmu

Minister edukacji Roman Giertych zabiegał o usunięcie z kanonu lektur szkolnych dzieł Witolda Gombrowicza. Wydał rozporządzenie, w którym z kanonu lektur usunięto wszystkie dzieła tego twórcy.[22] O jego książce „Transatlantyk” stwierdził, że promuje ona „pederastię”.[23] W ataki na dzieła Gombrowicza zaangażował się również wiceminister edukacji Mirosław Orzechowski.[24] Ostatecznie minister Giertych zaakceptował kompromis polegający na obecności fragmentów „Ferdydurke”.[25]

Upadek koncepcji IV RP i jej dziedzictwo

od lewej Wojciech Wierzejski, Mirosław Orzechowski i Roman Giertych w ławach sejmowych w dniu rozwiązania sejmu V kadencji

7 września 2007 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zadecydował o samorozwiązaniu, co uznaje się za symboliczną datę demontażu IV RP. Za jej koniec przyjmuje się 21 października – dzień wyborów, w których wyborcy odsunęli od sprawowania władzy autorów IV RP.[26]

W niektórych sferach życia publicznego okres IV RP nie zakończył się z rozwiązaniem sejmu V kadencji. Na przykład szef CBA Mariusz Kamiński funkcjonował na swym urzędzie aż do roku 2009 r. Przejęcie władzy po wyborach w 2007 r. przez Platformę Obywatelską nie doprowadziło do rozliczenia autorów IV RP.[27]

Najdłużej, bo aż do 2010 r. władze IV RP utrzymały się w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. W okresie tym na stanowisko prezesa Telewizji Polskiej SA powołano Piotra Farfała – byłego członka Polskiej Wspólnoty Narodowej Bolesława Tejkowskiego, od 1995 redaktora neonazistowskiego zinu „Front”[28][29], członka Narodowego Odrodzenia Polski (NOP), później związanego z Ligą Polskich Rodzin (LPR) i redaktora „Wszechpolaka” – pisma Młodzieży Wszechpolskiej, byłego skinheada.[30]

Jednym z efektów działania władz TVP w tych latach była rezygnacja z transmitowania imprezy wręczania „Róż Gali” po tym jak za „najpiękniejszą parę” czytelnicy pisma Gala uznali Tomasza Raczka i Marcina Szczygielskiego.[31]

Mimo że większość Polaków przejawia krytyczny stosunek do IV RP, to jednak nie brakuje również jej zwolenników.[32]

Stosunek organizacji międzynarodowych do IV RP

26 kwietnia 2007 r. Parlament Europejski uchwalił rezolucję w sprawie homofobii w Europie, w której 12 na 18 punktów dotyczyło Polski.[21][33]

Wezwał władze polskie do publicznego potępienia oświadczeń osób publicznych wzywających do dyskryminacji i nienawiści ze względu na orientację seksualną i do zastosowania środków przeciwko tego rodzaju wystąpieniom.[21][33]

W swojej rezolucji z 15 czerwca 2006 Parlament Europejski stwierdza, że „jest poważnie zaniepokojony ogólnym wzrostem nietolerancji powodowanej rasizmem, ksenofobią, antysemityzmem i homofobią w Polsce, co jest częściowo wywołane przez takie platformy religijne, jak Radio Maryja, krytykowane także przez Watykan za antysemickie wypowiedzi; uważa, że UE powinna podjąć odpowiednie środki dla wyrażenia swych obaw, a zwłaszcza zajęcia się kwestią udziału w rządzie Ligi Polskich Rodzin, której przywódcy nawołują do nienawiści i przemocy; przypomina Polsce o jej zobowiązaniach w świetle Traktatów, zwłaszcza art. 6 Traktatu UE, oraz o możliwych sankcjach w razie ich niespełnienia; w tym kontekście wzywa rząd Polski do ponownego rozważenia kwestii likwidacji urzędu pełnomocnika ds. równego statusu kobiet i mężczyzn; zwraca się do Europejskiego Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii o przeprowadzenie badania na temat narastającego klimatu nietolerancji powodowanej rasizmem, ksenofobią i homofobią w Polsce oraz zwraca się do Komisji o sprawdzenie, czy działania i deklaracje polskiego ministra edukacji są zgodne z art. 6 Traktatu UE”.[34]

IV RP we wspomnieniach działaczy i działaczek LGBT

Z jednej strony, to był mroczny okres, właściwie skupiliśmy się wtedy nie tyle na rozwoju, co na przetrwaniu. A z drugiej strony, ta zmasowana homofobia ze strony władz sprawiła, że odnotowaliśmy sporo nowych członków i członkiń.
Marta Abramowicz – prezeska KPH w okresie IV RP[35]

Aspekty IV RP niezwiązane z LGBT

Niewyjaśnione okoliczności śmierci Barbary Blidy

25 kwietnia 2007 roku podczas czynności zatrzymania Barbary Blidy i przeszukania jej domu przeprowadzanych przez funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Barbara Blida zmarła w wyniku śmiertelnego strzału w klatkę piersiową oddanego z posiadanej przez nią legalnie broni Astra 680. Do samobójczego strzału miało dojść w czasie korzystania z toalety przez zatrzymaną i miał on nastąpić, w chwili gdy zatrzymana nie była obserwowana przez funkcjonariuszkę ABW.

Policja została wpuszczona na miejsce zdarzenia dopiero trzy godziny od chwili jego zajścia. W tym czasie przez dom Blidów przewinęło się ok. 30 osób, zacierając wiele śladów, a wszyscy funkcjonariusze ABW umyli ręce przed badaniem, które mogło odpowiedzieć na pytanie, czy któryś z nich był bardzo blisko Blidy w chwili strzału.

Na broni Barbary Blidy nie znaleziono w ogóle żadnych odcisków palców choć powinny się znajdować odciski Barbary Blidy i jej męża, który przybiegł, jako jedyny usłyszawszy dźwięk wystrzału. Potencjalnie mogły się również znajdować na niej odciski kpt. Barbary P. funkcjonariuszki ABW obecnej na miejscu podczas śmiertelnego wystrzału. Funkcjonariusze ABW biorący udział w akcji zeznali, że nie wiedzieli, co działo się z bronią po oddaniu strzału.

W trakcie realizacji filmu pod tytułem „Wszystkie ręce umyte” odtwarzająca rolę Barbary Blidy aktorka Adrianna Biedrzyńska nie była w stanie odtworzyć niewygodnego z przyczyn anatomicznych ułożenia broni, jakie wynikało z umiejscowienia ran wlotowej i wylotowej. Okoliczności te wskazujące na możliwość dojścia do szarpaniny z udziałem funkcjonariuszki ABW nie zostały wyjaśnione.

Śledztwo, w ramach którego postanowiono zatrzymać Barbarę Blidę, nie wykazało związków Barbary Blidy z popełnieniem czynów zabronionych.

Prowokacje funkcjonariuszy CBA

W okresie IV RP funkcjonariusze CBA przeprowadzili szereg akcji prowokacyjnych. Ich ofiarami padli m.in. Weronika Marczuk-Pazura, prezes WNT Bogusław Seredyński i posłanka Beata Sawicka. Zostali oni później uniewinnieni przez sądy od zarzucanych im czynów.

Innym aresztowanym przez CBA był kardiochirurg Mirosław Garlicki. W przypadku jego osoby działania CBA zostały przez sędziego porównane do metod stalinowskich.

Przypisy

  1. CASE OF BACZKOWSKI AND OTHERS v. POLAND - [Polish Translation (Application no. 13102/02)] (ang.). hudoc.echr.coe.int, 2007-05-03. [dostęp 2013-01-13].
  2. Aleksandra Przybylska: Zakazany Marsz Równości (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2005-11-15. [dostęp 2013-01-13].
  3. Brutalna pacyfikacja Marszu Równości w Poznaniu (pol.). pl.indymedia.org, 2005-11-21. [dostęp 2013-01-13].
  4. List protestacyjny: Poznań 19.11.05 (pol.). pl.indymedia.org, 2005-11-21. [dostęp 2013-01-13].
  5. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie homofobii w Europie (pol.). europarl.europa.eu, 2006-01-18. [dostęp 2013-06-23].
  6. 6,0 6,1 IV SA/Po 983/05 – Wyrok WSA w Poznaniu (pol.). nsa.gov.pl, 2005-12-14. [dostęp 2013-01-13].
  7. I OSK 329/06 – Wyrok NSA (pol.). nsa.gov.pl, 2006-05-25. [dostęp 2013-01-13].
  8. "Czy teletubisie promują homoseksualizm?" (pol.). wiadomosci.onet.pl, 2007-05-27. [dostęp 2013-01-13].
  9. Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2005 roku (pol.). krrit.gov.pl. [dostęp 2013-01-13].
  10. 10,0 10,1 Rada Europy przeciw decyzji Giertycha (pol.). wyborcza.pl, 2006-06-14. [dostęp 2013-01-13].
  11. Agnieszka Szpak. Giertych wywołał oburzenie. Replika. Dwumiesięcznik społeczno-kulturalny LGBTQ, 7, s. 9 (2007), Warszawa: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ISSN 1896-3617 (pol.). 
  12. Tekst wystąpienia Romana Giertycha w Heidelbergu (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2007-03-02. [dostęp 2013-01-13].
  13. Orzechowski: Kara za homoseksualizm i inne zboczenia (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2007-03-13. [dostęp 2013-01-13].
  14. Agnieszka Graff: Graff: MEN wciąż boi się „Kompasu” (pol.). krytykapolityczna.pl, 2008-02-10. [dostęp 2013-01-13].
  15. Skandaliczna wypowiedź wiceministra o gejach (pol.). znp.edu.pl, 2007-03-15. [dostęp 2013-01-13].
  16. SLD domaga się odwołania Orzechowskiego (pol.). fakty.interia.pl, 2007-03-16. [dostęp 2013-01-13].
  17. Oswiadczenie w sprawie MEN (pol.). kampania.org.pl, 2007-03-15. [dostęp 2013-01-13].
  18. Proponowana ustawa naruszałaby prawa uczniów i nauczycieli oraz wzmacniała homofobię (pol.). amnesty.org.pl, 2007-03-20. [dostęp 2013-01-13].
  19. Radosław Oliwa: A jednak się szerzy : „Propagowanie” homoseksualizmu w ustawie Giertycha (pol.). innastrona.pl, 2007-05-16. [dostęp 2013-01-13].
  20. Polska: cenzura w szkolnictwie zagraża podstawowym prawom człowieka (pol.). hrw.org, 2007-03-19. [dostęp 2013-01-13].
  21. 21,0 21,1 21,2 Rezolucja PE w sprawie homofobii w Europie (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2007-04-26. [dostęp 2013-01-13].
  22. Dz. U. z 2007 r. Nr 123, poz. 853
  23. Giertych: premier chce powrotu książki promującej pederastię (pol.). tvn24.pl, 2007-07-19. [dostęp 2013-01-13].  Cytat: „Jeżeli premier chce wziąć na swoje sumienie wprowadzenie do kanonu lektur książki promującej pederastię, niech to robi”
  24. Aleksandra Pezda: Gombrowicza znów nie ma (pol.). wyborcza.pl, 2007-07-09. [dostęp 2013-01-13].
  25. Andrzej Geller, Mariusz Nowik: Giertych: Albo Gombrowicz, albo ja (pol.). wiadomosci.dziennik.pl, 2007-10-13. [dostęp 2013-01-13].
  26. Tomasz Mazur: 21 października - koniec IV RP (pol.). wiadomosci24.pl, 2007-10-22. [dostęp 2013-01-13].
  27. Markowski: Nie mam złudzeń, czym była IV RP. Mam pretensje do jej następców (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2013-01-09. [dostęp 2013-01-13].
  28. „Były neonazista” o Farfale – zgodne z prawem (pol.). wprost.pl, 2008-05-19. [dostęp 2013-01-13].
  29. „Będą czystki w TVP” (pol.). tvn24.pl, 2008-21-29. [dostęp 2013-01-13].
  30. Ludzie Wprost – Piotr Farfał (pol.). ludzie.wprost.pl. [dostęp 2013-01-13].
  31. Raczek i Szczygielski „najpiękniejszą parą” – TVP nie pokaże już imprez „Gali” (pol.). wiadomosci.gazeta.pl, 2008-12-08. [dostęp 2013-01-13].
  32. Sondaż: Ponad połowa Polaków nie chce powrotu IV RP (pol.). gazeta.pl, 2012-10-14. [dostęp 2013-01-13].
  33. 33,0 33,1 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie homofobii w Europie (pol.). europarl.europa.eu, 2006-04-26. [dostęp 2013-06-23].
  34. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie nasilenia przemocy powodowanej rasizmem i homofobią w Europie (pol.). europarl.europa.eu, 2006-06-15. [dostęp 2013-06-23].
  35. Mariusz Kurc. Orientacja polityczna : 10 lat Kampanii Przeciw Homofobii. Replika. Dwumiesięcznik społeczno-kulturalny LGBTQ, 33, s. 7 (2011), Warszawa: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ISSN 1896-3617 (pol.). 

Zobacz też