Etyka

Z Encyklopedii LGBT

Etyka (z języka greckiego ἦθος ethos – "zwyczaj"), dział filozofii, badający moralność i tworzący systemy reguł i zasad opisujących, normujących i wartościujących ludzkie postępowanie najczęściej według jakiejś koncepcji dobra.[1](s. 15) Etyka bywa też określana mianem filozofii moralnej.

Zagadnienia i idee etyczne związane z LGBT

Tolerancja

Tolerancja jest powstrzymaniem się od działań przeciwko osobie, grupie osób, poglądom lub systemom wartości pomimo ich negatywnej oceny.[1](s. 167–168) Tolerancja może być rozumiana w sensie negatywnym i w sensie pozytywnym. Ten pierwszy polega na zwykłym powstrzymaniu się od działania podczas gdy ten drugi polega na braku zgody na krzywdzące działania innych i na aktywnym przeciwdziałaniu nierównemu i dyskryminującemu traktowaniu.[1](s. 170)

Przytacza się szereg argumentów przemawiających za tolerancją:[1](s. 168)

  • praktyczny – gdyby nie tolerancja ludzkość wyniszczyłaby się wojnami religijnymi
  • teologiczny – można nie zgadzać się z poglądami i uczynkami ale osobie ludzkiej przynależna jest niezbywalna godność dziecka bożego
  • filozoficzny – tolerancja jest formą szacunku jaka jest przynależna człowiekowi będącego celem samym w sobie (argument Immanuela Kanta)
  • antropologiczny – w oparciu o różne przesłanki ludzie rozumując w sposób w pełni poprawny i w pełni uprawniony mogą dochodzić do wzajemnie sprzecznych wniosków. Wobec kruchości podstaw rozumowania powinniśmy dopuszczać różnorodność przekonań.
  • odnoszący się do praw człowieka – wszyscy mają równe prawa i mogą korzystać z nich nawet w sposób dla innych nieakceptowalny. Działania przeciwko takiemu wykorzystaniu tych praw byłoby ograniczeniem wolności.
  • odnoszący się do różnorodności – społeczeństwa różnorodne mają lepsze szanse na rozwój niż społeczeństwa jednorodne

Wolność

Wolność najczęściej wiążę się z brakiem zewnętrznych ograniczeń i z pełną swobodą dokonywanych wyborów. Wolność jednostki ludzkiej jest ograniczona wolnością innych ludzi. Również państwo wprowadzając w prawie ograniczenia wolności jednostki powinno czynić to jedynie w celu ochrony wolności innych jednostek przed bezpośrednimi lub potencjalnymi ale realnymi i ewidentnymi zagrożeniami. Związki osób tej samej płci nie naruszają niczyjej wolności ani też nie stanowią zagrożenia dla niczyjej wolności zatem nie istnieją etyczne przesłanki przemawiające przeciwko takim związkom.[1](s. 216–219)

Sprawiedliwość i równość wobec prawa

Sprawiedliwość jest pojęciem, które najłatwiej określa się poprzez jego zaprzeczenie. Jest to więc stan, w którym nie występuje niesprawiedliwość i nikt nie czuje się pokrzywdzony. Najczęściej sprawiedliwość dotyczy sprawiedliwego rozdziału dóbr i praw. W tym zakresie na przestrzeni dziejów wykształciło się wiele koncepcji sprawiedliwości. Są to m.in. każdemu wedle jego pochodzenia, każdemu wedle jego pozycji, każdemu według jego zasług, każdemu to samo, każdemu według jego pracy, każdemu według wyników jego pracy, każdemu według jego potrzeb.[1](s. 63–67)

Z pojęciem sprawiedliwości wiąże się pojęcie równości. Jest to przekonanie o tym, że w jednakowych sytuacjach obywatelom przynależne są równe i na równi dostępne prawa.[1](s. 290–298)

Prawa a przywileje

Stosuje się powszechnie rozróżnienie się praw od przywilejów. Prawo to uprawnienie przynależne każdemu członkowi danej społeczności podczas gdy przywilej to uprawnienie nadane selektywnie pewnej grupie społecznej zwykle w celu zrekompensowania trudniejszej od innych sytuacji lub ponoszonych w większym stopniu trudów.

To samo uprawnienie może wraz z ewolucją systemu prawnego przekształcić się z przywileju (najczęściej niesłusznie faworyzującego jakąś grupę) w prawo. Przykładem takiej sytuacji może być zmiana sytuacji kobiet w zakresie uprawnienia do głosowania w wyborach.

Istotnym z punktu widzenia społeczności osób LGBT jest kwestia uprawnienia do zawarcia związku małżeńskiego. Obecnie w Polsce i wielu innych krajach uprawnione do zawarcia takiego związku są jedynie osoby różnej płci. Małżeństwo jest tutaj w sensie prawnym instytucją wiążącą się z szeregiem przywilejów (w tym m.in. finansowych). Zwolennicy utrzymania takiego status quo argumentują, że uprzywilejowana sytuacja par różnopłciowych wiąże się z rolą wychowywania potomstwa.

Sprawiedliwość prawna

Sprawiedliwość prawna to sprawiedliwość ściśle kierująca się normami prawa. W tak rozumianej sprawiedliwości nie ma miejsca na dowolność wyboru kryteriów sprawiedliwości. W sprawiedliwości prawnej każdej osobie spełniającej zapisane w prawie kryteria przysługują te same prawa i przywileje. Zakłada się tu całkowitą wymienialność podsądnych, których cechy szczególne są brane pod uwagę tylko w takim zakresie jak przewiduje to norma prawna. zasada ta sprowadza się do stwierdzenia: każdemu to, co mu się należy zgodnie z prawem[1](s. 65)

To co sprawiedliwe w sensie prawnym nie musi być sprawiedliwe wedle innych kryteriów sprawiedliwości. Równość w zakresie stosowanego prawa nie musi być równoznaczna z równym traktowaniem przez prawo. Przykładem tego jest zagadnienie prawa do zawarcia związku małżeńskiego. Osoba homoseksualna w sensie prawnym ma na równi z innymi prawo do zawarcia związku małżeńskiego z osobą płci przeciwnej i jest to sprawiedliwe w sensie prawnym. Jest to jednak jednocześnie niesprawiedliwe na gruncie etyki ponieważ prawo w nierówny sposób traktuje pary osób różnej i pary osób tej samej płci.

Prawo naturalne

Prawo naturalne to pojęcie odnoszące się do bliżej niesprecyzowanego zbioru praw wynikających z natury człowieka. Określenie reguł prawa naturalnego napotyka na trudności już w zakresie określenia tego co jest naturalne a co nie. Jeśli bowiem naturalne jest tylko to co powszechne to leworęczność jest stanem sprzecznym z naturą. Zwolennicy teorii prawa naturalnego arbitralnie przyjmują pewne występujące w społeczeństwie lub przyrodzie zjawiska jako naturalne i akceptowalne a inne jako patologiczne i nieakceptowalne.[1](s. 187–192)

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Magdalena Środa: Etyka dla myślących : Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Warszawa: Czarna Owca, 2011. ISBN 978-83-7554-245-5.  (pol.)