Historia prezerwatyw: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedii LGBT
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
 
(Brak różnic)

Aktualna wersja na dzień 00:13, 7 mar 2018

Strona z De Morbo Gallico (Francuska Choroba), traktatu Gabriele Falloppio na temat kiły. Opublikowany w 1564 roku, opisuje to, co jest prawdopodobnie pierwszym udokumentowanym użyciem prezerwatywy.

Historia prezerwatyw

Przed XIX wiekiem

To czy prezerwatywy były wykorzystywane w starożytnych cywilizacjach jest przedmiotem debaty archeologów i historyków.[1](s. 11) W starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie, zapobieganie ciąży ogólnie postrzegano jako odpowiedzialność kobiety.[1](s. 17,23) W Azji przed XV wiekiem, odnotowano kilka przypadków stosowania prezerwatyw osłaniających jedynie żołądź prącia. Uważa się, że prezerwatywy w tym okresie były używane jedynie w celach antykoncepcji, i były znane tylko osobom z wyższych klas. W Chinach, prezerwatywy mogły być wytwarzane z natłuszczonego oliwą papieru, jedwabiu lub z jagnięcych jelit.

Jedna z pierwszych prezerwatyw

W XVI w. we Włoszech, Gabriele Falloppio napisał traktat na temat kiły.[1](s. 51,54-5) Traktat Falloppio jest najstarszym nie budzącym sporów opisem stosowania prezerwatyw: opisuje lniane osłony nasączone roztworem chemicznym i pozostawiane do wyschnięcia przed użyciem. Opisane tkaniny miały rozmiar pozwalający na okrycie żołędzi prącia, i były przytrzymywane wstążką.[1](s. 51,54-55)[2] Falloppio twierdził, że próby eksperymentalne z taką osłoną wykazały, że chroni ona przed kiłą.[3]

Po tym, stosowanie osłon ochronnych na penisa mających zapobiegać chorobom zostało opisane w wielu pozycjach literatury w całej Europie. Pierwsza wzmianka, o użyciu prezerwatywy jako środka antykoncepcyjnego, a nie w celu zapobiegania chorobom, pojawiają się w publikacji z 1605 De Iustitia et iure (O sprawiedliwości i prawie) teologa katolickiego Leonardus Lessius, który potępił je jako niemoralne.[1](s. 56) W 1666 r. angielska Komisja Wskaźnika Urodzeń przypisała spadek przyrostu naturalnego korzystaniu z "condonów" Pierwsze udokumentowane użycie takiego słowa.[1](s. 66-68)

Prezerwatywy wykonane z jelit zwierzęcych około 1900 roku

Oprócz lnianych tkanin, prezerwatywy w okresie renesansu były wykonywane z jelit i pęcherza moczowego. Pod koniec XV wieku, holenderscy przedsiębiorcy wprowadzili w Japonii prezerwatywy wykonane z "cienkiej skóry". W odróżnieniu od prezerwatyw używanych wcześniej, te skórzane obejmowały całego penisa.[1](s. 61)

Giacomo Casanova zabawia kobiety demonstrując szczelność prezerwatywy poprzez ich nadmuchanie

Giacomo Casanova w XVIII wieku był jednym z pierwszych znanych z imienia i nazwiska mężczyzn używających osłon na członka, aby zapobiec zapłodnieniu jego kochanki.[3](s. 226–227)

Od co najmniej XVIII w., stosowanie prezerwatyw rodziło sprzeciw w niektórych kręgach prawnych, religijnych i medycznych, zasadniczo z tych samych powodów co podawane dzisiaj: prezerwatywy zmniejszają prawdopodobieństwo ciąży, co zdaniem niektórych jest niemoralne lub niepożądane dla narodu, nie zapewniniają pełnej ochrony przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową, a wiara w ich ochronną moc może zachęcać do rozwiązłości seksualnej, i nie są stosowane konsekwentnie z powodu niedogodności, ceny, lub chwilowego zapomnienia.[1](s. 73,86–88,92)

Pomimo pewnych oporów, rynek prezerwatyw gwałtownie wzrastał. W XVIII wieku, prezerwatywy były dostępne w różnych rozmiarach i jakościach, wykonane z tkanin nasączonych środkami chemicznymi, lub ze "skóry" (pęcherza lub jelita zmiękczonych traktowaniem ługiem i siarką).[1](s. 94–95) Były one sprzedawane w pubach, zakładach fryzjerskich, aptekach, na stoiskach ulicznych w całej Europie i Rosji.[1](s. 90–92,97,104) Rozprzestrzeniły się później w Ameryce, choć wszędzie były na ogół używane tylko przez klasy średnią i wyższą, zarówno ze względu na koszt jak i niedostateczną edukację seksualną.[1](s. 116–121)

Lata 1800-1920

Ilustracja przedstawiająca heteroseksualną parę przed użyciem prezerwatywy (ok. 1860)

Z początkiem XIX w. antykoncepcja zaczęła po raz pierwszy być promowana w biedniejszych klasach. Osoby piszące na temat antykoncepcji wolały inne metody kontroli urodzeń. Feministki tego okresu chciały by kontrola urodzeń była wyłącznie w rękach kobiet i odrzucały metody pozostające pod kontrolą mężczyzn, takie jak prezerwatywy.[1](s. 129,152–153) Inni podnosili zarówno problem cen prezerwatyw jak ich zawodność (były one często dziurawe, spadały lub pękały), ale wskazywali na prezerwatywy jako dobrą opcję dla niektórych osób, jako środki antykoncepcyjne, które oprócz tego również chronią przed chorobami.[1](s. 88,90,125,129–130)

Wiele krajów przyjęło ustawy utrudniające produkcję i promocję środków antykoncepcyjnych.[1](s. 144,163–164,168–171,193) Pomimo tych ograniczeń, prezerwatywy były promowane w gazetach, przy użyciu eufemizmów tam, gdzie takie reklamy były nielegalne.[1](s. 127,130–132,138,146–147) Instrukcje, jak zrobić prezerwatyw w domu były rozprowadzane w Stanach Zjednoczonych i Europie.[1](s. 126,136) Pomimo sprzeciwu społecznego i prawnego, na koniec XIX wieku prezerwatywy był na Zachodzie najbardziej popularną metodą antykoncepcji.[1](s. 173–174)

Podczas I wojny światowej, armia USA była jedyną, która nie promowała stosowania prezerwatyw promując zamiast tego abstynencję seksualną

Począwszy od drugiej połowy XIX wieku, amerykańskie wskaźniki chorób przenoszonych drogą płciową gwałtownie wzrosły. Przyczyny cytowane przez historyków obejmują skutki wojny secesyjnej, a nieznajomość metod zapobiegania utrwalało obowiązujące prawo Comstock Act.[1](s. 137–138,159) Aby walczyć z rosnącą epidemią, wprowadzono do szkół publicznych po raz pierwszy zajęcia edukacji seksualnej, nauczając o chorobach przenoszonych drogą płciową. Na ogół nauczano, że abstynencja jest jedynym sposobem uniknięcia chorób przenoszonych drogą płciową.[1](s. 179–180) Prezerwatywy nie były promowane jako środek do zapobiegania chorobom, ponieważ społeczność medyczna i strażnicy moralności uważali choroby przenoszone drogą płciową za karę za złe zachowanie seksualne. Stygmatyzacja ofiar tych chorób była tak silna, że wiele szpitali odmawiało leczenia ludzi zarażonych syfilisem.[1](s. 176)

Niemieckie wojska jako pierwsze zaczęły promować stosowanie prezerwatyw wśród swoich żołnierzy, począwszy od końca XIX wieku.[1](s. 169,181) Wczesne XX-wieczne eksperymenty wojsk amerykańskich pokazały, że dostarczanie prezerwatyw żołnierzom znacznie obniżyło wskaźnik chorób przenoszonych drogą płciową.[1](s. 180–183) Podczas I wojny światowej, Stany Zjednoczone i (tylko na początku wojny) Wielka Brytania były jedynymi krajami w Europie, których żołnierzom nie zapewniano prezerwatyw i promowania ich wykorzystania.[1](s. 187–190)

W kolejnych dekadach po I wojnie światowej, pozostały społeczne i prawne trudności w zakresie stosowania prezerwatyw w USA i Europie.[1](s. 208–210) Twórca psychoanalizy Zygmunt Freud przeciwstawiał się wszystkim metodom kontroli urodzeń ze względu na ich zbyt dużą zawodność. Freud był szczególnie przeciwny prezerwatywom ponieważ uważał, że zmniejszają one przyjemność seksualną. Niektóre feministki nadal sprzeciwiały się antykoncepcji kontrolowanej przez mężczyzn, takiej jak prezerwatywy. W 1920 roku Konferencja Lambeth kościoła anglikańskiego potępiła wszystkie „nienaturalne sposoby unikania poczęcia”. Biskup Londynu Arthur Winnington-Ingram skarżył się na ogromną liczbę prezerwatyw wyrzucanych na uliczkach i w parkach, zwłaszcza po weekendach i świętach.[1](s. 211–212)

Jednakże europejskie siły zbrojne nadal dostarczały prezerwatyw dla ochrony swych żołnierzy przed chorobami, nawet w krajach, gdzie były niezgodne z prawem dla ogółu obywateli.[1](s. 213–214) W latach 20-tych XX w., chwytliwe nazwy i atrakcyjne opakowania stały się coraz ważniejszą metodą marketingu wielu produktów, w tym prezerwatyw i papierosów.[1](s. 197) Upowszechniło się badanie jakości, obejmujące wypełnienie każdej prezerwatywy powietrzem, a następnie sprawdzenie jedną z kilku metod czy nie następuje spadek ciśnienia.[1](s. 204,206,221–222) Na całym świecie w latach 20-tych XX w. sprzedaż prezerwatyw podwoiła się.[1](s. 210)

Rozwój technologii produkcji

W 1839 roku Charles Goodyear odkrył sposób obróbki kauczuku naturalnego. Okazało się to bardzo użyteczne w produkcji prezerwatyw. W przeciwieństwie do prezerwatyw z materiałów naturalnych, prezerwatywy gumowe są rozciągliwe i nie pękają tak łatwo podczas eksploatacji. Proces wulkanizacji kauczuku został opatentowany przez Goodyeara w 1844 roku.[4][5] Pierwsze prezerwatywy z gumy zostały wyprodukowane w 1855 roku.[6] Pierwsze prezerwatywy z gumy miały szew i były tak grube jak dętka rowerowa.

Przez wiele dziesięcioleci, prezerwatywy gumy były produkowane przez owijanie taśmy z surowej gumy wokół formy w kształcie penisa, a następnie zanurzenie jej w roztworze środków chemicznych.[1](s. 148) W 1912 roku Polak żydowskiego pochodzenia Julius Fromm opracował nową, udoskonaloną technikę produkcji prezerwatyw: zanurzanie szklanych form w surowym płynnym kauczuku.[6] Metoda ta wymagała dodania benzyny lub benzenu do gumy aby go upłynnić.[1](s. 200) Lateks – zawiesina gumy w wodzie, został wynaleziony dopiero w 1920 roku. Prezerwatywy z lateksu wymagały mniej pracy przy produkcji. Korzystania z zawiesin na bazie wody zamiast benzyny i benzenu wyeliminowało zagrożenie pożarowe występujące wcześniej we wszystkich fabrykach prezerwatyw. Prezerwatywy z lateksu były także lepsze dla konsumenta: były silniejsze i cieńsze niż prezerwatywy gumowe, i miały dłuższy 5-letni okres przydatności do użycia (w porównaniu z 3-miesięcznym w przypadku gumy).[1](s. 199–200)

Do lat dwudziestych, wszystkie prezerwatywy były wytwarzane ręcznie przez zanurzanie form przez pracowników. W ciągu dekady 1920–1930, dokonał się znaczny postęp w automatyzacji linii produkcyjnej prezerwatyw. Pierwsza w pełni zautomatyzowana linia została opatentowana w 1930 roku. Główni producenci prezerwatywy kupili lub wzięli w leasing zautomatyzowane linie produkcyjne, a drobni producenci zostali zmuszeni do wycofania się z rynku.[1](s. 201–203) Skórzane prezerwatywy, teraz znacznie droższe niż lateksowe, ograniczyły się do niszy na rynku wysokiej klasy.[1](s. 220)

Od 1930 r. do czasów obecnych

Radzieckie prezerwatywy z 1955 roku

W 1930 roku Konferencja Lambeth kościoła anglikańskiego usankcjonowała stosowanie antykoncepcji przez pary małżeńskie. W 1931 roku Narodowa Rada Kościołów w Stanach Zjednoczonych wydała podobne oświadczenie.[1](s. 227) Kościół katolicki zareagował wydając encyklikę Casti Connubii potwierdzając swój sprzeciw wobec wszelkich środków antykoncepcyjnych, stanowisko to nigdy nie zostało zmienione.[1](s. 228c229)

W roku 1930, przepisy prawne dotyczące prezerwatyw zaczęły być łagodzone.[1](s. 216,226,234)[7] W czasach kryzysu, zyskały na popularności linie prezerwatyw produkowane przez Julius Schmid Inc. W Schmid nadal produkowane były prezerwatywy z kauczuku, które miały dwie zalety w porównaniu z lateksowymi. Po pierwsze, prezerwatywy takie mogły być bezpiecznie stosowane z lubrykantami na bazie tłuszczów. Po drugie, gumowe prezerwatywy mogły być wykorzystywane wielokrotnie i przez to były tańsze, co było cenione w tych trudnych czasach.[1](s. 217–219) Więcej uwagi zwrócono na kwestie związane z jakością w latach 30-tych. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zaczęła regulować jakość prezerwatyw sprzedawanych w Stanach Zjednoczonych.[1](s. 223–225)

Podczas II wojny światowej, prezerwatywy nie tylko rozprowadzano wśród amerykańskich żołnierzy, ale także silnie promowano poprzez filmy, plakaty i prelekcje.[1](s. 236–238,259) Europejskie i azjatyckie armie po obu stronach konfliktu również dostarczały prezerwatyw swoim żołnierzom w czasie wojny, nawet w Niemczech, gdzie zakazano stosowania prezerwatyw wszystkim cywilom w roku 1941.[1](s. 252–254,257–258) Częściowo dlatego, że prezerwatywy były łatwo dostępne, żołnierze znaleźć wiele zastosowań pozaseksualnych, wśród których wiele nadal jest stosowanych do dnia dzisiejszego.

W latach 60-tych i 70-tych złagodzono lub usunięto przepisy, [1](s. 267,285) i ograniczenia prawne w stosowaniu prezerwatyw.[1](s. 276–279) W Irlandii, do legalnej sprzedaży prezerwatywy dopuszczono po raz pierwszy w 1978 roku.[1](s. 329–330) Reklama jednak pozostała jedynym obszarem, w którym nadal istniały ograniczenia prawne. Pod koniec lat 50-tych XX w. American National Association of Broadcasters zakazało reklamy prezerwatyw w telewizji: ta polityka miała miejsce do 1979 roku.[1](s. 273–274,285)

Olbrzymia prezerwatywa nałożona na obelisk Buenos Aires w Argentynie w ramach Światowego Dnia AIDS 2005

Ze względu na zwiększony popyt i większą akceptację społeczną, prezerwatywy zaczęły być sprzedawane w większej liczbie punktów sprzedaży detalicznej, w tym w supermarketach i domach towarowych takich jak Wal-Mart.[1](s. 305) Sprzedaż prezerwatyw wzrastała co roku aż do 1994, kiedy zainteresowanie mediów pandemią AIDS zaczęło spadać.[1](s. 303–304) Zjawisko zmniejszania stosowania prezerwatyw jako zabezpieczenia przed chorobami zostało nazwane zmęczeniem zapobieganiem lub zmęczeniem prezerwatywami. Zjawisko to zaobserwowano w Europie i Ameryce Północnej.[8][9][10] W odpowiedzi, producenci zmienili m.in. ton swych reklamach z przerażających na humorystyczne.[1](s. 303–304)

W Szwajcarii w 2010 roku rozpoczęto sprzedaż specjalnych, węższych prezerwatyw dla chłopców w wieku 12–14 lat. Mają one średnicę 4,5 cm, a ich długość jest taka jak ich standardowe odpowiedniki czyli 19 cm. Prezerwatywy te nazwane „Hotshot” są produkowane przez firmę Lamprecht AG (marka „Caylor”). Paczka 6 takich prezerwatyw kosztuje 7,90 CHF (około 22 zł). Produkt ten został wprowadzony po tym jak w niemieckich badaniach okazało się, że około jedna czwarta 12970 ankietowanych osób płci męskiej w wieku 13-20 lat stwierdziła, że standardowe prezerwatywy są dla nich za duże.[11][12]

Od roku 2010 nawet środowiska katolickie – wcześniej bardzo niechętne stosowaniu prezerwatyw przyznają, że jest to skuteczne narzędzie przeciwdziałania epidemii zakażeń wirusem HIV.[13][14]

Przypisy

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 1,42 1,43 1,44 1,45 1,46 1,47 Aine Collier: The Humble Little Condom: A History. Amherst, NY: Prometheus Books, 2007. ISBN 978-1-59102-556-6.  (ang.)
  2. Special Topic: History of Condom Use (ang.). Population Action International, 2002. [dostęp 2011-03-21].
  3. 3,0 3,1 H. Youssef. The history of the condom. Journal of the Royal Society of Medicine, 86 (4), s. 226–228 (1 April 1993), PMID 7802734 (ang.). [dostęp 2011-03-21]. 
  4. Reprinted from India Rubber World. CHARLES GOODYEAR—The life and discoveries of the inventor of vulcanized India rubber. Scientific American Supplement (1891-01-31), New York: Munn & Co. (ang.). [dostęp 2008-06-08]. 
  5. The Charles Goodyear Story: The Strange Story of Rubber. Reader's Digest (January 1958), Pleasantville, New York: The Reader's Digest Association (ang.). [dostęp 2008-06-08]. 
  6. 6,0 6,1 Rubbers haven't always been made of rubber (ang.). W: Billy Boy: The excitingly different condom [on-line]. [dostęp 2006-09-09].
  7. Biographical Note (ang.). W: The Margaret Sanger Papers [on-line]. Sophia Smith Collection, Smith College, Northampton, Mass., 1995. [dostęp 2006-10-21].
  8. 1Adam. AIDS optimism, condom fatigue, or self-esteem? Explaining unsafe sex among gay and bisexual men. Journal of Sex Research (August 2005). FindArticles.com (ang.). [dostęp 2008-06-29]. 
  9. Rupert Walder: Condom Fatigue in Western Europe? (ang.). W: Rupert Walder's blog [on-line]. RH Reality Check, 2007-08-31. [dostęp 2008-06-29].
  10. Jazz: Condom Fatigue Or Prevention Fatigue (ang.). Isnare.com. [dostęp 2008-06-29].
  11. Alexandra Williams: Extra small condoms for 12 year-old boys go on sale in Switzerland (ang.). The Daily Telegraph, 2010-03-03. [dostęp 2010-10-26].
  12. Ceylor Hotshot (6 pièces) Le nouveau préservatif avec ouverture rétrécie pour un plaisir en toute sécurité (fr.). www.shop.aids.ch, 2010-03-03. [dostęp 2010-10-26].
  13. kj/mtom: Media: Benedykt XVI "uniewinnił prezerwatywy" (pol.). tvn24.pl, 2010-11-21. [dostęp 2011-03-22].
  14. Artur Sporniak. Niewiedza deprawuje. Tygodnik Powszechny. Katolickie pismo społeczno-kulturalne, 9, s. 15 (2011), Kraków, ISSN 0041-4808 (pol.), Cytat: Dziś coraz bardziej zwraca się uwagę, że promocja prezerwatyw jako profilaktyki przeciwko chorobom zakaźnym jest skuteczna w środowiskach wysokiego ryzyka – np. w Ugandzie wyraźnie ograniczyła rozprzestrzenianie się AIDS wśród prostytutek i żołnierzy..