Encyklopedia LGBT

Poppers

Poppers, slangowe określenie różnych azotynów alkilowych przyjmowanych jako inhalanty (poprzez wdychanie oparów) w charakterze używki. Są to w szczególności azotyn izopropylu, azotyn izobutylu (2-metylopropylo azotyny), rzadziej, azotyn butylu i azotyn amylu (azotyn izoamylowy, azotyn izopentylowy).[1][2] Azotyn amylu stosowany jest w medycynie jako odtrutka na zatrucia cyjankami,[3] ale określenie „poppers” odnosi się konkretnie do substancji występujących w charakterze używki. Azotyn amylu i kilka innych alkilowych azotynów, które mogą być obecne w produktach takich jak odświeżacze powietrza i substancje czyszczące do głowic magnetowidów, często są wdychane w celu zwiększenia przyjemności seksualnej.[4] Produkty te są również częścią kultury klubowej od lat 70-tych XX w.[5]

Poppersy różnych marek

Chociaż zgodnie z co najmniej jedną analizą, poppersy powodują mniejsze zagrożenie dla społeczeństwa i jednostki niż niektóre inne narkotyki rekreacyjne,[6] z innych doniesień wynika, że mogą wystąpić poważne skutki negatywne. W liście do "New England Journal of Medicine , okulista opisał cztery przypadki, w których osoby przyjmujące poppersy doświadczyły przemijających zaburzeń widzenia.[7] Istnieją dowody wskazujące, że nawet sporadyczne korzystanie z poppersów może mieć wpływ na widzenie.[8] Przy intensywnym długotrwałym używaniu istnieje możliwość uszkodzenia układu nerwowego.[9] Przypadkowe połknięcie lub zasysania cieczy, zamiast wdychania oparów, jest niebezpieczne i może okazać się śmiertelne.[10][11]

Nazwa potoczna poppers pochodzi od angielskiego czasownika to pop i wiąże się z dźwiękiem odłamywania szyjki ampułki. Na wielu polskich stronach internetowych można spotkać się z błędnymi nazwami chemicznymi. Zamiast poprawnych form azotan(III) amylu, azotyn amylu pojawiają się błędne azotan amylu[12] (przkłady błędów: innastrona.pl[13], gaylife.pl[14]).

Mechanizm działania poppersów i doznania z nimi związane

Wdychanie azotynów rozluźnia mięśnie gładkie w całym ciele, w tym mięśnie działającego niezależnie od woli zwieracza wewnętrznego odbytu i mięśnie pochwy.[3] Nie jest jasne, czy istnieje bezpośredni wpływ na mózg.[15] Mięśnie gładkie otaczają naczynia krwionośne w organizmie, a rozluźnione powodują, że naczynia te rozszerzają się powodując w wyniku natychmiastowy spadek ciśnienia, wzrost szybkości akcji serca oraz przepływu krwi w całym organizmie, wywołując uczucie ciepła i trwające zwykle kilka minut podekscytowanie.[16] Wśród innych efektów wymienia się m.in. zwiększenie ukrwienia skóry i jej większą wrażliwość na bodźce dotykowe.[12]

Azotyny alkilowe są często wykorzystywane jako tzw. „narkotyki klubowe” lub w celu zwiększenia doznań seksualnych.[4] Zawroty głowy, euforia i inne odczucia, które wynikają z przyspieszonej akcji serca często są postrzegane jako wzrost podniecenia seksualnego.[4] Według obiegowych opinii poppersy mogą wzmocnić i przedłużyć orgazm.[1][12] Niektórzy twierdzą, że poppersy obniżając ciśnienie krwi mogą powodować krótkotrwałe problemy z erekcją.[1]

Najczęściej wymieniane doznania to:

  • odczucie ciepła
  • euforia
  • ekscytacja
  • wrażenie mocniejszego i dłuższego orgazmu
  • łatwiejszy penetracja (przy użyciu poppersa przez partnera biernego)

Zagrożenia zdrowotne związane z użyciem poppersów

Wdychanie oparów

Zagrożenia związane ze spadkiem ciśnienia

 
Dane z czasopisma The Lancet ukazują azotyny alkilowe jako jedne z najmniej uzależniających i najmniej szkodliwych spośród dwudziestu popularnych używek i narkotyków

Merck Manual of Diagnosis and Therapy informuje, że niewiele jest dowodów na istotne zagrożenia związane z wdychaniem alkilowych azotynów.[4] Badanie i ranking szkodliwości leków opracowanych przez rząd brytyjski, doradców i na podstawie naukowych dowodów na szkodliwość zarówno jednostek, jak i społeczeństwa wykazało, że poppersy stanowią niewielkie potencjalne szkody dla osób lub dla społeczeństwa w porównaniu do innych nałogów.[6] 1983 US Consumer Product Safety wyjaśniającego Komisji Briefing Pakiet stwierdził, że „Dostępne dane o obrażeniach nie wskazują na znaczące ryzyko obrażeń lub chorób wynikających z nadużywania pokojowych odświeżaczy powietrza.”[17]

Poppersy mogą wchodzić w interakcję z przepisanymi lekami rozszerzającymi naczynia, takimi jak sildenafil (Viagra), i spowodować poważne obniżenie ciśnienia krwi, co prowadzi do omdlenia, udar mózgu lub zawał serca.[18][19][20]

Zagrożenia związane z powstawaniem methemoglobin

Poppersy powodują przekształcanie hemoglobiny w methemoglobinę, która nie przenosi tlenu. Objawem methemoglobinemii jest pojawienie się bólu głowy.[21]. Intensywne korzystanie z poppersów w rzadkich przypadkach może wiązać się z niedotlenieniem, zaburzeniami rytmu serca, uszkodzeniami układu krążenia, zaburzeniami neurologiczne, uszkodzeniami błon śluzowych i płuc, podrażnieniami skóry i zapaleniem skóry twarzy. Przy długotrwałym stosowaniu mogą wystąpić uszkodzenia układu nerwowego.[9][22] Oprócz methemoglobinemii, stosowanie poppersów może spowodować hemolizę (przechodzenie hemoglobiny do osocza), zwłaszcza w przypadku przedawkowania lub u osób do tego predysponowanych. Przedawkowanie poprzez połykanie (a nie wdychanie) może spowodować sinicę, utratę przytomności, śpiączkę, a nawet śmierć. W leczeniu methemoglobinemii związanej ze stosowaniem poppersów stosuje się błękit metylenowy.[3][23][24][10] Przypadkowe wdychanie azotynów amylu lub butylu może prowadzić do rozwoju lipidowego zapalenie płuc.[11]

Zagrożenia dla wzroku

Poppersy mogą również zwiększyć ciśnienie wewnątrzgałkowe, a więc powinny być unikane przez ludzi mających jaskrę.[25] W odniesieniu do utraty wzroku, w opisie opublikowanego przypadku stwierdzono: „Podobny przypadek nie został opisany w ponad 100-letniej historii farmakologicznego wykorzystania azotynu amylu na dusznicę bolesną, i farmakologicznie trudno jest znaleźć uzasadnienie dla postępującej utraty wzroku.”[26][27] W październiku 2010 r., dr Michel Paques z Quinze-Vingts National Hospital w Paryżu we Francji wskazuje w liście do New England Journal of Medicine, że przynajmniej niektórzy ludzie mogą doświadczyć stałego lub czasowego uszkodzenie oczu z powodu korzystania z popersów, nawet jeśli poppersa użyli tylko raz.[8] Znaczenie tych odosobnionych uwag pozostaje niepewne.

Zagrożenia dla układu odpornościowego

Ze względu na możliwe zmiany w układzie odpornościowym, sugeruje się, że osoby zakażone HIV mogą napotkać dodatkowe zagrożenia dla zdrowia przy korzystaniu z poppersów.[28][12]

Kontakt ze skórą

Poppersy są substancjami drażniącymi. W kontakcie ze skórą mogą wywoływać podrażnienia, wysypkę[12] a nawet oparzenia.[21]

Połknięcia

Poppersy są substancjami toksycznymi i ich połknięcie może spowodować zejście śmiertelne. W takich przypadkach należy niezwłocznie wezwać pogotowie.[12][21]

Inne zagrożenia

Poppersy to substancje łatwopalne i nie należy ich używać w pobliżu otwartych źródeł ognia ze względu na ryzyko spowodowania pożaru i oparzeń.[12][21]

Właściwości chemiczne poppersów i ich otrzymywanie

Otrzymywanie azotynów alkilowych

Organiczne azotyny są wytwarzane z azotanu(III) sodu (azotynu sodu) i alkoholu w obecności kwasu siarkowego(VI) (kwasu siarkowego).[29] Pozostawione rozkładają się powoli do tlenków azotu, wody, alkoholu i produktów polimeryzacji aldehydu.

Azotyny alkilowe są otrzymywane w wyniku reakcji kwasu azotowego(III) (azotawym) z odpowiednim alkoholem (reakcja estryfikacji). Ogólny zapis takiej reakcji to:

R-OH + HONO ⇌ R-ONO + H2O,

gdzie R-OH oznacza alkohol. Przykładowo dla azotynu amylu reakcja taka przedstawia się następująco:

(CH3)2CHCH2CH2OH + HONO ⇌ (CH3)2CHCH2CH2ONO + H2O.

Właściwości fizyczne i chemiczne azotynów alkilowych

Poppersy są klasą związków chemicznych zwanych alkilowymi azotynami. Są to związki chemiczne o strukturze R-ONO. Z bardziej formalnego punktu widzenia są to estry alkilowe kwasu azotowego(III) (kwasu azotowego).

azotyn izopropylu azotyn izobutylu[30] azotyn amylu
(azotyn izoamylu)[30] 		azotyn butylu[30]
Wzór sumaryczny C3H7NO2 (CH3)2CHCH2ONO (CH3)2CHCH2CH2ONO CH3(CH2)2CH2ONO
Wzór strukturalny        
Wizualizacja        
Masa cząsteczkowa (g·mol-1) 89,09 103,12 117,15 103,12
Stan fizyczny Klarowna bladożółta oleista ciecz Bezbarwna ciecz Przezroczysta ciecz Oleisty płyn
Temperatura wrzenia (°C) 39 67 97–99 78,2
gęstość (g/cm3) 0,87 0,87 0,91
Oznaczenia Brak danych     Brak danych    

Regulacje prawne dotyczące poppersów

W Polsce

Z dniem 24 sierpnia 2007 r. weszły w życie przepisy zakazujące wprowadzania do obrotu dostępnego dla konsumentów azotanu(III) izobutylu (azotynu izobutylu) jako substancji rakotwórczej.[31] Było to zgodne z europejską dyrektywą 2005/90/WE.[32]

Pozostałe substancje takie jak azotyn izopropylu i azotyn amylu wciąż są legalne.

W innych krajach

Początkowo azotyn amylu został wprowadzony do obrotu jako lek na receptę w 1937 r. i taki stan trwał do 1960 r., kiedy Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration) zniosła wymóg posiadania recepty ze względu na wyniki badań w zakresie bezpieczeństwa. Wymóg ten został przywrócony w 1969 r. po obserwacji wzrostu stosowania jako używki.

Inne alkilowe azotyny zostały zakazane w USA przez Kongres przez Anti-Drug Abuse Act z 1988 roku. Ustawa zawiera wyjątek dla celów komercyjnych. Określenie celów komercyjnych jest zdefiniowane i oznacza inny użytek, niż wytwarzanie produktów konsumenckich zawierających lotne azotyny alkilu przeznaczony do inhalacji lub do wprowadzania w inny sposób lotnych alkilowych azotynów do organizmu człowieka lub dla fizycznych efektów euforii. Zakaz ten weszedł w życie w 1990 roku. Niektórzy producenci zmienili skład swoich produktów dla zgodności z przepisami, poprzez stosowanie legalnych azotynów cykloheksylowych jako podstawowych składników w swoich produktach, sprzedawanych jako substancje czyszczące do głowic magnetowidów lub pokojowe odświeżacze powietrza.

Azotyn amylu, produkowany przez Burroughs Wellcome (obecnie GlaxoSmithKline) oraz Eli Lilly and Company, początkowo był sprzedawany w małych szklanych ampułkach. nazwę „poppers” otrzymały od dźwięku odłamywania szyjki ampułki (ang. pop).[33] Dzisiaj, ze zmienioną formułą poppersy zawierające azotyn izobutylu są sprzedawane pod markami takimi jak Rush,[2][4] Locker Room,[2][4] Snappers,[2][34] i Liquid Gold[2].

W Wielkiej Brytanii, poppersy są powszechnie dostępne i często (legalnie[35]) sprzedawane w gejowskich klubach/barach, sex shopach, w para-aptekach i przez Internet.[36]

Historia zastosowań popersów

Pierwsze zastosowania medyczne azotynu amylu

Sir Thomas Lauder Brunton (14 marca 1844-16 września 1916), szkocki lekarz, jest znany z pionierskiego wykorzystania azotynu amylu w leczeniu dławicy piersiowej. Kliniczne użycie Bruntona z dnia azotyn amylu w leczeniu dławicy piersiowej zostało zainspirowane przez wcześniejsze prace z tym samym odczynnikiem Arthura Gamgee i Benjamina Ward Richardsona. Brunton uznał, że ból i dyskomfort mogą zostać zmniejszone przez podawanie pacjentom azotynu amylu celem rozszerzania naczyń wieńcowych i zwiększenia przepływu krwi do mięśnia sercowego.

Ponadto azotyny alkilowe powodują powstawanie methemoglobiny w którym, jako skutecznym antidotum na zatrucia, methemoglobiny łączy się z cyjankiem, tworząc nietoksyczne cyanmethemoglobin.[3] Azotyn amylu jako odtrutka na cyjanki był zawarty w zestawach takich jak popularny Taylor Pharmaceutical Cyanide Antidote Kit.[37]

Azotyny jako odtrutka na zatrucia cyjankami

 
Indywidualny Pakiet Przeciwchemiczny IPP – 51M. Po środku dwie fiolki w osłonce zabezpieczającej przed pokaleczeniem odłamkami szkła.

Azotyny amylu i azotyn sodu przyczyniając się do wytwarzania methemoblobiny działają jako odtrutka na zatrucia cyjankami[38] i kwasem cyjanowodorowym i z tego względu stały się składnikiem pakietów przeciwchemicznych. Dwie fiolki azotynu amylu to element składowy Indywidualnego Pakietu Przeciwchemicznego IPP – 51M. W instrukcji do niego zapisano „Przy bólach nosa, gardła, klatki piersiowej. Przełamać fiolkę i wdychać zawartość do zmniejszenia się bólu”

Moda na poppersy

W 1978 r. TIME doniósł, że wśród homoseksualnych mężczyzn rozpoczęła się moda na poppersy jako sposób na zwiększenie przyjemności seksualnej i że „szybko rozprzestrzeniła się wśród awangardy heteroseksualnej” co miało być wynikiem agresywnego marketingu.[39]

Sondaże wśród osób używających poppersów są trudne do przeprowadzenia, ale w 1988 r. badania wykazały, że 69% mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami w Baltimore i Waszyngtonie przyznało się do używania poppersów, 21% zrobiło to w ciągu ostatniego roku. Badanie wykazało również, że 11% osób stosujących narkotyki przyznało się do używania popersów, a 22% wśród „ciężko uzależnionych”. Średnia wieku podczas pierwszego użycia wyniosła 25,6 lat. W obu grupach badań stosowanych poppersy do bycia „na haju”, ale mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami byli bardziej skłonni do ich wykorzystywania podczas seksu. Doniesiono, że w grupie tej spadło użycie po epidemii AIDS, a wśród narkomanów nie.[40]

Korzystanie przez nieletnich osiągnęło historyczne minima, co wynika częściowo z ustawowych zakazów sprzedaży nieletnim.[30] Praca opublikowana w 2005 r. badała korzystanie z poppersów poprzez ankiety National Household Surveys on Drug Abuse wśród amerykańskiej młodzieży w wieku 12-17 lat przeprowadzonej w latach 2000 i 2001. Ogólnie, 1,5% badanych w tej grupie wiekowej przyznało się do używania poppersów. Wielkość ta wzrosła do 1,8% wśród osób powyżej 14. roku życia.[41] W przeciwieństwie do tych niskich współczynników, badanie w północno-zachodniej Anglii wykazało, że 20% 16-latków przyznało się do używania poppersów.[5]

Poppers jako domniemana przyczyna epidemii AIDS

Na początku epidemii a także w późniejszych latach sugerowano, że poppers może mieć związek z AIDS, zakażeniami wirusem HIV i powiązanym z AIDS nowotworem mięsakiem Kaposiego.[42] Początkowo poppersy były rozważane jako hipotetyczna przyczyna narastającej wówczas epidemii AIDS, a idea przetrwała później w dużej mierze ze względu na działalność osób zaprzeczających, że HIV wywołuje AIDS jako pseudonaukowa racjonalizacja obecności AIDS wśród homoseksualnych mężczyzn.[43] Badania na zwierzętach sugerują związek pomiędzy alkilowymi azotynami i mięsakiem Kaposiego (choroba wskaźnikowa AIDS),[44][45] jednak badania wykorzystania poppers przez zakażonych HIV mężczyzn nie dają podstaw dla biologicznego związku między nimi.[46] Zamiast tego sugeruje się, korelacja oparta na tendencji wśród niektórych użytkowników poppersów w kierunku zachowań seksualnych o wysokim stopniu ryzyka.[47][48] Badania, które objęły 715 gejów przez osiem i pół roku, opublikowane w czasopiśmie Lancet w 1993 r. odrzuciły wszelkie związki przyczynowe między AIDS i poppersami.[49] Chociaż z badań nie wynikał związek między korzystaniem z poppersów w kulturze gejowskiej i zakażeń wirusem HIV stwierdzono, związek między seksem analny i zakażeniami wirusem HIV. Powołując się na ten związek, służby zdrowia w niektórych obszarach Stanów Zjednoczonych nakazały umieszczać ostrzeżenia w punktach sprzedaży poppersów.[50] [17]

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Poppers (ang.). talktofrank.com. [dostęp 2011-05-06].
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Poppers: The effects, the risks, the law (ang.). thesite.org. [dostęp 2011-05-06].
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Amyl Nitrite (ang.). medsafe.govt.nz, 2000-05-18. [dostęp 2011-05-06].
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Volatile Nitrites (ang.). merck.com, November 2005. [dostęp 2011-05-06].
  5. ↑ 5,0 5,1 Nitrites (ang.). drugscope.org.uk. [dostęp 2011-05-06].
  6. ↑ 6,0 6,1 D. Nutt, L.A. King, W. Saulsbury, C. Blakemore. Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potential misuse. Lancet, 369 (9566), s. 1047–1053 (marzec 2007), doi:10.1016/S0140-6736(07)60464-4, PMID 17382831 (ang.). 
  7. ↑ Rabin: Vision: A Quick High for Sex May Damage Vision (ang.). nytimes.com, 2010-10-18. [dostęp 2011-05-06].
  8. ↑ 8,0 8,1 Alan Mozes: Club drug "poppers" may be linked to eye damage (ang.). usatoday.com, 2010-10-16. [dostęp 2011-05-06].
  9. ↑ 9,0 9,1 C.H. Linden. Volatile substances of abuse. Emerg. Med. Clin. North Am., 8 (3), s. 559–578 (Aug 1990), PMID 2201521 (ang.). 
  10. ↑ 10,0 10,1 D.S. Dixon, R.F. Reisch, P.H. Santinga. Fatal methemoglobinemia resulting from ingestion of isobutyl nitrite, a "room odorizer" widely used for recreational purposes. J. Forensic Sci., 26 (3), s. 587–593 (lipiec 1981), PMID 7252472 (ang.). 
  11. ↑ 11,0 11,1 I.G. Hagan, K. Burney. Radiology of recreational drug abuse. Radiographics, 27 (4), s. 919–940 (lipiec–sierpień 2007), doi:10.1148/rg.274065103, PMID 17620459 (ang.). 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 Sławomir Lachtera: Poppers - pedalska używka (pol.). polgej.pl, 2009-03-19. [dostęp 2011-05-06].
  13. ↑ Krzysztof Wagner: Party drugs to po prostu narkotyki: Podwójne niebezpieczeństwo! (pol.). innastrona.pl, 2001-12-21. [dostęp 2011-05-06].
  14. ↑ Jacek Adler: Poppers – afrodyzjak gejów (pol.). gaylife.pl, 2017-06-18. [dostęp 2011-05-06].
  15. ↑ R.L. Balster. Neural basis of inhalant abuse. Drug Alcohol Depend., 51 (1–2), s. 207–214 (czerwiec–lipiec 1998), doi:10.1016/S0376-8716(98)00078-7, PMID 9716942 (ang.). 
  16. ↑ Amyl Nitrite (ang.). [dostęp 2011-05-06].
  17. ↑ 17,0 17,1 Staff Report CPSC: Briefing Package on Petition HP82-1 (ang.). virusmythpoppersmyth.org, 1983-07-10. [dostęp 2011-05-06].
  18. ↑ F. Romanelli, K.M. Smith. Recreational use of sildenafil by HIV-positive and -negative homosexual/bisexual males. Ann. Pharmacother, 38 (6), s. 1024–1030 (czerwiec 2004), doi:10.1345/aph.1D571, PMID 15113986 (ang.). 
  19. ↑ Viagra May Cause Heart Attack Deaths In Younger Men With No Heart Problems, Study Finds (ang.). PSA Rising. [dostęp 2011-05-06].
  20. ↑ Experts See Dangerous Trend In Use Of Viagra With 'Party Pills' (ang.). Aetna InteliHealth, 2004-06-24. [dostęp 2011-05-06].
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Ronald W. Wood. The acute toxicity of nitrite inhalants. NIDA Res. Monogr., 83, s. 28–38 (1988). National Institute on Drug Abuse, PMID 3140020 (ang.). 
  22. ↑ M. Foroozan, M. Studer, B. Splingard, J.F. Cuny i inni. Facial dermatitis due to inhalation of Poppers. Ann. Dermatol. Venereol., 136 (3), s. 298–299 (marzec 2009), doi:10.1016/j.annder.2008.02.027, PMID 19328321 (ang.). 
  23. ↑ Methemoglobinemia due to ingestion of isobutyl nitrite ('poppers'). Ned Tijdschr Geneeskd, 146 (49), s. 2370–2373 (Dec 2002), PMID 12510403 (ang.). 
  24. ↑ M.T. Pruijm, P.H. de Meijer. Aphrodisiac drug-induced hemolysis. J. Toxicol. Clin. Toxicol., 42 (3), s. 313–316 (2004), PMID 15362601 (ang.). 
  25. ↑ Ewald Horwath: Chemical addictions and their effect on someone with HIV (ang.). thebody.com, 2004-05-19. [dostęp 2011-05-06].
  26. ↑ H.C. Fledelius. Irreversible blindness after amyl nitrite inhalation. Acta Ophthalmol Scand., 77 (6), s. 719–721 (1999), doi:10.1034/j.1600-0420.1999.770625.x, PMID 10634573 (ang.). 
  27. ↑ A. Pece, F. Patelli, P. Milani, L. Pierro. Transient visual loss after amyl isobutyl nitrite abuse. Semin Ophthalmol., 19 (3–4), s. 105–106 (2004), doi:10.1080/08820530490882292, PMID 15590547 (ang.). 
  28. ↑ The neurology of AIDS. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press, 2005, s. 766. ISBN 0-19-852610-5.  (ang.)
  29. ↑ William A. Noyes. n-Butyl Nitrite. Organic Syntheses, 16, s. 7 (1936) (ang.). 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 Mark Nickerson, John O. Parker, Thomas P. Lowry, Edward W. Swenson: Isobutyl nitrite and related compounds. San Francisco: Pharmex, Ltd., 1979.  (ang.)
  31. ↑ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 grudnia 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ograniczeń, zakazów lub warunków produkcji, obrotu lub stosowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz zawierających je produktów (Dz.U. z dnia 22 grudnia 2006 r. nr 239 poz. 1731)(pol.)
  32. ↑ Dyrektywa 2005/90/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. zmieniająca po raz dwudziesty dziewiąty dyrektywę Rady 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych 32005L0090(pol.)
  33. ↑ Poppers (ang.). homohealth.org. [dostęp 2011-05-06].
  34. ↑ Inhalants (ang.). drugabuse.gov (National Institute on Drug Abuse). [dostęp 2011-05-06].
  35. ↑ Poppers (ang.). aidsmap.com, 2010-06-04. [dostęp 2011-05-06].
  36. ↑ BBC – Advice – Poppers (ang.). bbc.co.uk. [dostęp 2011-05-06].
  37. ↑ Amyl nitrite (ang.). Emergency Medical Products, Inc. [dostęp 2011-05-06].
  38. ↑ Janusz Pach, Jacek Sein Anand: Serwis Toksykologii Klinicznej: Postępowanie w zagrożeniu terroryzmem chemicznym (pol.). etox.2p.pl. [dostęp 2011-05-06].
  39. ↑ Rushing to a New High (ang.). time.com, 2011-05-06. [dostęp 2007-04-29].
  40. ↑ W.R. Lange, C.A. Haertzen, J.E. Hickey, F.R. Snyder i inni. Nitrite inhalants: patterns of abuse in Baltimore and Washington, D.C.. Am. J. Drug Alcohol Abuse, 14 (1), s. 29–39 (1988), doi:10.3109/00952998809001533, PMID 3265028 (ang.). 
  41. ↑ L.T. Wu, W.E. Schlenger, C.L. Ringwalt. Use of nitrite inhalants ("poppers") among American youth. J. Adolesc. Health, 37 (1), s. 52–60 (lipiec 2005), doi:10.1016/j.jadohealth.2004.06.007, PMID 15963907 (ang.). 
  42. ↑ L.N. Drumright, T.L. Patterson, S.A. Strathdee. Club drugs as causal risk factors for HIV acquisition among men who have sex with men: a review. Subst. Use Misuse, 41 (10–12), s. 1551–1601 (2006), doi:10.1080/10826080600847894, PMID 17002993 (ang.). 
  43. ↑ Debunking denialist myths (ang.). AIDStruth.org. [dostęp 2011-05-06].
  44. ↑ H.L. Fung, D.C. Tran. Effects of inhalant nitrites on VEGF expression: a feasible link to Kaposi's sarcoma?. J. Neuroimmune Pharmacol, 1 (3), s. 317–322 (Sep 2006), doi:10.1007/s11481-006-9024-4, PMID 18040808 (ang.). 
  45. ↑ V.C. Dunkel, A.M. Rogers-Back, T.E. Lawlor, J.W. Harbell i inni. Mutagenicity of some alkyl nitrites used as recreational drugs. Environ. Mol. Mutagen., 14 (2), s. 115–122 (1989), doi:10.1002/em.2850140207, PMID 2569972 (ang.). 
  46. ↑ C. Chao, L.P. Jacobson, F.J. Jenkins, D. Tashkin i inni. Recreational drug use and risk of Kaposi's sarcoma in HIV- and HHV-8-coinfected homosexual men. AIDS Res. Hum. Retroviruses, 25 (2), s. 149–156 (luty 2009), doi:10.1089/aid.2008.0196, PMID 19108691 (ang.). 
  47. ↑ F. Romanelli, K.M. Smith, A.C. Thornton, C. Pomeroy. Poppers: epidemiology and clinical management of inhaled nitrite abuse. Pharmacotherapy, 24 (1), s. 69–78 (styczeń 2004), doi:10.1592/phco.24.1.69.34801, PMID 14740789 (ang.). 
  48. ↑ V. Beral, D. Bull, S. Darby, I. Weller i inni. Risk of Kaposi's sarcoma and sexual practices associated with faecal contact in homosexual or bisexual men with AIDS. Lancet, 339 (8794), s. 632–635 (marzec 1992), doi:10.1016/0140-6736(92)90793-3, PMID 1347337 (ang.). 
  49. ↑ M.T. Schechter, K.J. Craib, K.A. Gelmon, J.S. Montaner i inni. HIV-1 and the aetiology of AIDS. Lancet, 341 (8846), s. 658–659 (marzec 1993), doi:10.1016/0140-6736(93)90421-C, PMID 8095571 (ang.). 
  50. ↑ Christopher Heredia: Poppers' link to HIV prompts call for warnings in S.F. (ang.). sfgate.com, 2001-10-25. [dostęp 2011-05-06].
 
Informacje zawarte w Homopedii nie zastępują konsultacji lekarskiej. Z informacji zawartych w Homopedii korzystasz na własną odpowiedzialność.
Źródło: „https://www.encyklopedia.edu.pl/w/index.php?title=Poppers&oldid=15575”