Usunięcie homoseksualizmu z list chorób

Usunięcie homoseksualizmu z list chorób, usunięcie homoseksualizmu z list chorób i problemów zdrowotnych przez organizacje takie jak Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i Światową Organizację Zdrowia (WHO).

Okoliczności umieszczenia homoseksualizmu na listach chorób psychicznych

 
Zygmunt Freud (ok. 1920 r.)

Pierwotnie aż do XIX w. homoseksualizm nie był postrzegany jako choroba psychiczna, ale raczej jako przejaw zepsucia i rozpatrywana w kategoriach aktu wyboru, a nie cechy osoby ludzkiej.

Pierwsze głosy rozpatrujące zjawisko homoseksualności w kategoriach psychologii uznawały ją za normalne zjawisko. Prekursor współczesnej psychologii i psychiatrii, twórca psychoanalizy Zygmunt Freud uważał (zgodnie z obecnymi poglądami), że wszyscy ludzie są w pewnym stopniu biseksualni. Konsekwentnie odmawiał „leczenia” osób homoseksualnych, uważając, że homoseksualizm jest jednym z wariantów rozwoju seksualności. Zachował się list Freuda do matki pewnego geja, która prosi go o interwencję i „wyleczenie” swojego syna. Freud tłumaczy w nim, że homoseksualizm nie jest stanem wymagającym leczenia.

Psychologia rozwijała się jednak w społeczeństwie będącym pod wciąż jeszcze silnymi wpływami religijnymi i wpływy te prowadziły do wypaczeń w jej rozwoju. Metodologia badań psychologicznych nie była jeszcze w pełni ukształtowana. Paradygmat badań psychologicznych opartych na metodach ilościowych takich jak testy statystyczne badających istotność różnic między badaną próbką a próbką kontrolną pojawił się w nauce dużo później. Dominowały wtedy domysły badaczy i ich subiektywne wrażenia wyniesione z praktyki.

Psychologowie mający swój ukształtowany kulturowo światopogląd praktycznie mieli możliwość zetknięcia się wyłącznie z osobami homoseksualnymi, które cierpiały na jakieś zaburzenia. Inne osoby homoseksualne starannie się ukrywały. Doprowadziło to do umieszczenia homoseksualizmu na liście zaburzeń DSM.

Homoseksualizm został sklasyfikowany jako socjopatyczne zaburzenie osobowości w pierwszym wydaniu podręcznika do diagnozowania zaburzeń psychicznych DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), który ukazał się w 1952 roku. Jak w nim zaznaczono osoby homoseksualne „były przede wszystkim chore z punktu widzenia społeczeństwa i dostosowania się do dominującego środowiska kulturowego”.[1] W wydaniu drugim, przeniesiono homoseksualizm do działu „inne zaburzenia psychiczne natury nie-psychotycznej”. Odbyło sie to wbrew sugestiom europejskich psychiatrów. Wynikało to z popularności niechętnego dokonaniom europejskiej psychiatrii Karla Menningera, który homoseksualizm uważał za „zło i chorobę”.[1][2]

Usunięcie homoseksualizmu z listy zaburzeń DSM

Wydarzenia poprzedzające usunięcie homoseksualizmu z listy zaburzeń DSM

W 1957 roku Evelin Hooker opublikowała wyniki przeprowadzonych przez siebie badań. Poddała ona grupy mężczyzn homoseksualnych i heteroseksualnych ówcześnie stosowanym testom psychologicznym. Istotną nowością w jej eksperymencie była anonimowość danych przekazanych psychologicznym ekspertom. W efekcie żaden z nich nie był w stanie stwierdzić, które wyniki dotyczą osoby homoseksualnej, a które heteroseksualnej. Wynikiem tego eksperymentu był brak statystycznie istotnej różnicy między populacją osób homoseksualnych i heteroseksualnych w zakresie zaburzeń natury psychicznej. Było to istotne, ponieważ badacze byli przekonani, że z łatwością dopatrzą się takich różnic. Wynik ten pokazał, że przypisanie osobom homoseksualnym cech patologicznych wiązało się ściśle z uprzedzeniami ze strony badaczy.

W 1969 roku w Greenwich Village doszło do zamieszek Stonewall, które były pierwszym masowym protestem przeciwko dyskryminacji osób homoseksualnych.

W 1970 roku w San Francisco odbywał się coroczny zjazd Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (American Psychiatric Association, APA). Dało to okazję skupionemu wtedy w San Francisco ruchowi emancypacyjnemu osób homoseksualnych do zwrócenia uwagi na kwestię traktowania ich przez psychiatrię. Zorganizowano wtedy protesty przeciwko wykorzystywaniu przekonania o patologiczności homoseksualności do stosowania pseudoterapii elektrowstrząsowych i zwalniania ludzi z pracy. Protesty te obejmowały również happeningi zakłócające przebieg spotkań Towarzystwa.

Przemówienie Johna Fryera (Dr H. Anonymous)

Plik:Gittings Kameny Fryer.jpg
Od lewej: Barbara Gittings, Frank Kameny i John Fryer jako Dr H Anonymous

W 1971 r. w Waszyngtonie, działacz gejowski Franklin E. Kameny chwycił mikrofon na konferencji, inicjując pierwszy protest na konferencji APA.

Lesbijska aktywistka Barbara Gittings namówiła psychiatrę Johna Fryera do publicznego wystąpienia na temat homoseksualności. Fryer postawił jeden warunek – jego tożsamość nie mogła zostać ujawniona. Protest Kameny'ego w 1971 r. doprowadził do zorganizowania rok później konferencji poświęconej homoseksualizmowi i chorobom psychicznym zatytułowanej „Psychiatry: Friend or Foe to Homosexuals: A Dialogue”. Przedstawiony jako dr H. Anonymous, Fryer pojawił się ubrany w maskę, perukę, za duży o kilka rozmiarów smoking i mówił przez mikrofon zniekształcający głos.

Swoje wystąpienie dr Fryer rozpoczął słowami: „Jestem homoseksualistą. Jestem psychiatrą” a dalej przedstawił życie wielu psychiatrów gejów, członkówa APA, którzy muszą ukryć swoją seksualność przed kolegami w obawie przed dyskryminacją. Jego wystąpienie zostało nagrodzone owacją na stojąco.[3][4] Kameny i Gittings zorganizowali wystawę Gay, Proud and Healthy.[5][6]

Spotkania robocze działaczy z Robertem Spitzerem

W październiku 1972 roku Robert Spitzer, członek Komitetu Nazewnictwa Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego brał udział w konferencji naukowej w Nowym Jorku. W trakcie jej trwania miał miejsce protest aktywistów gejowskich z Gay Activist Alliance. Spitzer zainteresował sie tematem i zaprosił aktywistów aby w 1973 wystąpili przed Komitetem i na zjeździe Towarzystwa.[7]

Spotkanie, które odbyło się w lutym 1973 r., pozwoliło aktywistom przedstawić swoje racje przed grupą lekarzy z Komitetem Nazewnictwa. Psycholog Charles Silverstein przedstawił przed Komitetem Nazewnictwa oświadczenia popierające usunięcie homoseksualizmu z DSM oraz zacytował badania na temat homoseksualizmu.[8][7] Spotkanie nie doprowadziło do wiążących ustaleń, ale przekonało Spitzera do zorganizowania oficjalnego spotkania zwolenników skreślenia homoseksualizmu z listy chorób z szerokim gronem psychologów, w tym również z uważającymi homoseksualność za chorobę jak psychoanalitycy Socarides i Bieber.

Spotkanie APA w Honolulu w 1973 r.

W Honolulu w 1973 r. odbyło się spotkanie w ramach konwencji APA. W dyskusji wzięło udział 6 psychiatrów – Robert Stoller, Judd Marmor, Irving Bieber, Charles Socarides, Richard Green i Robert Spitzer oraz jeden gejowski aktywista – Ronald Gold. Za usunięciem homoseksualizmu z klasyfikacji zaburzeń psychicznych opowiedziało się czterech psychiatrów – Stoller, Marmor, Green i Spitzer, a za jego pozostawieniem w klasyfikacji dwóch – Bieber i Socarides.

Ronald Gold wystąpił z przemówieniem pod tytułem „Stop It – You're making me sick”. Podniesiono poparte badaniami argumenty, że homoseksualizm występuje u zwierząt, że jest akceptowany w wielu kulturach, oraz że homoseksualiści poza odmiennym ukierunkowaniem popędu nie różnią się od reszty populacji pod względem zdrowia psychicznego. Spotkanie miało burzliwy przebieg i obie strony sporu posuwały się do wzajemnych uszczypliwości i nieuprzejmości. Zwolennik postrzegania homoseksualności jako choroby, Charles Socarides odwoływał się do argumentów w rodzaju „Zdradzacie swoje męskie dziedzictwo”.

Przewodniczący sympozjum Robert Spitzer zaproponował aby homoseksualność jako zaburzenie uznawać tylko wtedy gdy nie jest ono akceptowane przez daną osobę. W ten sposób narodziło się pojęcie homoseksualizmu ego-dystonicznego.[9] Projekt zmian ze strony Komitetu Nazewnictwa APA został przekazany do oceny komitetu referencyjnego. Kilka innych komitetów i obradujących organów poparło tę propozycję.[4]

W grudniu 1973 roku Zarząd APA podjął decyzję o usunięciem homoseksualizmu z DSM i wprowadzeniu doń homoseksualizmu ego-dystonicznego (13 głosów za, 0 przeciw, 2 wstrzymujące się).[10] 15 grudnia 1973 roku na konferencji prasowej prezes APA i jego rada ogłosili, że homoseksualizm nie powinien być uważany za chorobę.

Próby przywrócenia homoseksualizmu w DSM

Charles Socarides i Harold Voth skierowali do członków APA list, w którym wzywali do sprzeciwu wobec decyzji Zarządu, snując spiskową teorię, jakoby Towarzystwo znajdowało się pod kontrolą gejowskich aktywistów. Ronald Gold i Robert Spitzer również napisali list do członków Towarzystwa, w którym opowiedzieli się za poparciem decyzji Zarządu. Pod ich listem podpisało się wielu znaczących psychiatrów, wliczając w to samego przewodniczącego APA.[10]

Zorganizowano referendum dla członków APA. Odbyło się ono w kwietniu 1974 r. i wzięło w nim udział 10 tysięcy z około 17 tysięcy członków APA. 58% spośród nich (5 854) poparło decyzję Zarządu o wykreśleniu homoseksualizmu z DSM, a 37,8% (3 810) zagłosowało przeciwko.[11][12]

Mity na temat usunięcia homoseksualizmu z DSM

Decyzję o usunięciu podjęto w wyniku głosowania.
Decyzję o usunięciu podjęto zgodnie z obowiązującymi standardami po licznych dyskusjach w oparciu o argumentację naukową i właściwie jednogłośnie (jeśli nie liczyć głosów wstrzymujących się). Referendum APA często przywoływane przez środowiska homofobicznej propagandy było głosowaniem nad próbą cofnięcia zmian podjętych w oparciu o naukową argumentację. Jest więc dokładnie na odwrót niż twierdzą propagandyści, to środowiska niechętne usunięciu chciały się posłużyć głosowaniem jako narzędziem zastępującym naukę, a nie na odwrót.
Spitzer przyznał, że się pomylił.
Środowiska homofobiczne często jako swój koronny argument podnoszą, że dr Robert Spitzer w 2001 r. opublikował wyniki badań, z których wynikało, jakoby terapia reparatywna działała. Pomijają przy tym informację, że w 2012 r. ten sam Robert Spitzer przyznał, że badania te były „fatalnie wadliwe” i przeprosił za skutki, jakie te wyniki mogły mieć dla osób nieakceptujących swej homoseksualności.[13][14]
Badania będące podstawą usunięcia były nierzetelne.
Środowiska homofobiczne zarzucają badaniom Hooker nierzetelność. Twierdzi się mianowicie, że grupa badana przez Hooker była niereprezentatywna. Już na wstępie warto zauważyć, że w ogóle w tamtych czasach wobec powszechnych represji, jakimi poddawane były osoby homoseksualne uzyskanie próbki reprezentatywnej dla całej populacji osób homoseksualnych było niemożliwe, ponieważ osoby takie starały się ukryć swą homoseksualność. Pojawia się też jako zarzut, że Hooker tak naprawdę nie zbadała czy obie populacje są zdrowe tylko, czy różnią się od siebie. Jest to zarzut zupełnie chybiony, ponieważ to, co jest jego przedmiotem stanowi największą wartość naukową wyników Hooker, które dowodziły, że wcześniejsze oceny populacji osób homoseksualnych jako znacząco odbiegających od normy były nieobiektywne i wynikać mogły z uprzedzeń badaczy. Dziś podwójnie ślepa próba jest standardem badań, które mogą być obarczone uprzedzeniami badacza, ale w tamtych czasach była to istotna nowość w badaniach na temat homoseksualizmu.
Decyzję podjęto pod wpływem presji.
Wśród argumentów środowisk homofobicznych pojawia się często zarzut związany z przeprowadzeniem manifestacji. Manifestacje takie rzeczywiście miały miejsce, ale nie były wymierzone w konkretne osoby tylko miały na celu zwrócenie uwagi na problem i podjęcie dyskusji. Sama dyskusja choć w burzliwym tonie nie miała charakteru presji a oponenci zmian mogli bez skrępowania przedstawić swoją argumentację, nawet jeśli przyjmowała ona formę stwierdzeń „Zdradzacie swoje męskie dziedzictwo”.

Stanowiska innych organizacji w USA

Psychologowie, psychiatrzy i inni specjaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym, zgadzają się co do faktu, że homoseksualność nie jest chorobą, zaburzeniem psychicznym czy problemem emocjonalnym. Ponad 35 lat obiektywnych, dobrze zaprojektowanych badań naukowych wykazało, że homoseksualność, sama w sobie, nie wiąże się z zaburzeniami psychicznymi lub emocjonalnymi czy społecznymi problemami. Homoseksualność niegdyś była uważana za chorobę, ponieważ specjaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym i społeczeństwo dysponowali nierzetelnymi, opartymi na uprzedzeniach, informacjami.

W 1973 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne uwzględniając nowe, lepiej zaprojektowane badania, usunęło homoseksualność z listy zaburzeń psychicznych i emocjonalnych. Dwa lata później, Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne podjęło uchwałę popierającą to usunięcie.

Od ponad 25 lat oba stowarzyszenia apelują do wszystkich specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego o pomoc w usunięciu piętna choroby psychicznej, którą niektórzy ludzie nadal łączą z orientacją homoseksualną.
— Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne[15]
Homoseksualna orientacja nie może być uznawana za przejaw niepełnego rozwoju osobowości lub psychopatologii. Jak każde uprzedzenie społeczne, uprzedzenie wobec homoseksualności wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, przyczyniając się do trwałego poczucia naznaczenia i głębokiego samokrytycyzmu u osób zorientowanych homoseksualnie poprzez uwewnętrznienie tego uprzedzenia.
— Amerykańskie Towarzystwo Psychoanalityczne[16]

Usunięcie homoseksualizmu z listy chorób przez WHO

17 maja 1990 r. Światowa Organizacja Zdrowia usunęła homoseksualizm z Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems).[17]

Dzień 17 maja jest obchodzony na świecie jako „Międzynarodowy Dzień Walki z Homofobią”.

Oświadczenie Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

Amerykański Towarzystwo Psychiatryczne wobec prób podważania usunięcia homoseksualności z DSM wydało oświadczenie:

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne podtrzymuje stanowisko z 1973 roku, że homoseksualność nie jest jednostką chorobową. W ostatnim czasie pojawiły się głosy kwestionujące powyższą tezę, które opierają się na założeniu, że homoseksualność może zostać wyleczona. Podstawą tego typu twierdzeń nie są jednak rzetelne badania naukowe przeprowadzane przez kompetentnych specjalistów, lecz przekonania religijne lub polityczne nie respektujące praw obywatelskich osób homoseksualnych.
— Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne[18]

Oświadczenie amerykańskiego Komitetu Nadużyć w Psychiatrii

W lutym 1993 roku Komitet Nadużyć w Psychiatrii (Committee on Abuse and Misuse of Psychiatry in the U.S.), opublikował stwierdzenie, iż propagowana przez niektóre kręgi terapia konwersyjna jest nieetycznym nadużyciem psychiatrii, któremu należą się sankcje ze strony środowiska profesjonalistów.

Oświadczenie Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego

Wobec licznych postaw homofobicznych w Polsce, Polskie Towarzystwo Seksuologiczne, wydało oświadczenie dementujące fałszywe mniemania na temat homoseksualności i homoseksualistów. Stwierdza się w nim, że fałszywy jest stereotyp osób homoseksualnych jako zainteresowanych wyłącznie seksem i szczególnie skłonnych do seksualnego wykorzystywania dzieci. Podkreślono różnicę między homoseksualnością a pedofilią. Próby utrwalania powyższych stereotypów i fałszywych mniemań uznano za krzywdzące dla homoseksualnej części społeczeństwa.

Polskie Towarzystwo Seksuologiczne jest zaniepokojone krzywdzącym wpływem społecznych uprzedzeń na funkcjonowanie psychiczne i społeczne osób homoseksualnych i biseksualnych oraz jest świadome niechlubnej roli, jaką w podtrzymywaniu tych uprzedzeń odegrała niegdyś nauka, która przez ponad sto lat (do 1973 w USA i do 1991 w Europie) uznawała homoseksualność za zaburzenie psychiczne. Ówczesne mniemanie o patologicznym charakterze homoseksualności okazało się niepoparte faktami naukowymi, lecz oparte na społecznych uprzedzeniach od wieków zakorzenionych w kulturze zachodniej. Dlatego też homoseksualność została wykreślona z obu najważniejszych klasyfikacji zaburzeń psychicznych – DSM i ICD. Jednocześnie na Polskim Towarzystwie Seksuologicznym, jako na organizacji naukowej, spoczywa odpowiedzialność za rozpowszechnianie w społeczeństwie aktualnego stanu wiedzy seksuologicznej, szczególnie jeśli społeczna dezinformacja w zakresie seksuologii podtrzymuje niesłuszną dyskryminację jakiejkolwiek grupy społecznej.
— Polskie Towarzystwo Seksuologiczne[19]

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Tim Dean, Christopher Lane: Homosexuality and Psychoanalysis. Chicago: University of Chicago Press, 2001, s. 16–17. ISBN 978-0226139371.  (ang.)
  2. Donald J. Cantor: Same-Sex Marriage: The Legal And Psychological Evolution in America. Wesleyan University Press, 2006, s. 36. ISBN 978-0819568120.  (ang.)
  3. J. Lenzer. John Fryer. BMJ, 326 (7390), s. 662 (2003), doi:10.1136/bmj.326.7390.662 (ang.). 
  4. 4,0 4,1 J. Drescher. Queer diagnoses: parallels and contrasts in the history of homosexuality, gender variance, and the diagnostic and statistical manual. Arch. Sex. Behav., 39 (2), s. 427–460 (2010), doi:10.1007/s10508-009-9531-5, PMID 19838785 (ang.). [dostęp 2013–04–28]. 
  5. B. Gittings. Show and Tell. Journal of Gay & Lesbian Mental Health, 12 (3), s. 289–295 (2008), doi:10.1080/19359700802111742 (ang.). 
  6. F. Kameny. How It All Started. Journal of Gay & Lesbian Mental Health, 13 (2), s. 76–81 (2009), doi:10.1080/19359700902735671 (ang.). 
  7. 7,0 7,1 Ronald Bayer: Homosexuality and American Psychiatry: The Politics of Diagnosis. Princeton: Princeton University Press, 1987, s. 115–20. ISBN 0-691-02837-0.  (ang.)
  8. C. Silverstein. Wearing Two Hats: The Psychologist as Activist and Therapist. Journal of Gay & Lesbian Psychotherapy, 11 (3–4), s. 9–35 (2007), doi:10.1300/J236v11n03_02 (ang.). 
  9. R.J. Stoller, J. Marmor, I. Bieber, R. Gold i inni. A symposium: Should homosexuality be in the APA nomenclature?. Am. J. Psychiatry, 130 (11), s. 1207–1216 (listopad 1973), PMID 4784866 (ang.). [dostęp 2013–04–28]. 
  10. 10,0 10,1 C. Silverstein. Are You Saying Homosexuality Is Normal?. Journal of Gay & Lesbian Mental Health, 12 (3), s. 277–287 (2008), doi:10.1080/19359700802111635 (ang.). 
  11. Charles W. Socarides: Homosexuality: A Freedom Too Far. Phoenix: Adam Margrave Books, 1995, s. 176. ISBN 0-9646642-5-9.  (ang.)
  12. Ronald Bayer: Scientific controversies: Case studies in the resolution and closure of disputes in science and technology. Hugo Tristram Engelhardt, Arthur L. Caplan (red.). Cambridge: Cambridge University Press, 1987, s. 394–5. ISBN 0-521-25565.  (ang.)
  13. Psychiatra przeprasza za badanie nt. leczenia homoseksualizmu (pol.). gejowo.pl, 2012-05-17. [dostęp 2013-04-28].
  14. Benedict Carey: Psychiatry Giant Sorry for Backing Gay ‘Cure’ (ang.). nytimes.com, 2012-05-19. [dostęp 2013-04-28].
  15. American Psychological Association: Sexual orientation and homosexuality (ang.). apa.org. [dostęp 2013–04–28].
  16. Katarzyna Bojarska: Prawdy nigdy dość (pol.). homiki.pl, 2006-05-15. [dostęp 2013-04-28].
  17. Stop discrimination against homosexual men and women (ang.). World Health Organisation — Europe, 2011-05-17. [dostęp 2013-04-28].
  18. Therapies Focused on Attempts to Change Sexual Orientation (Reparative or Conversion Therapies) SUPPLEMENT (ang.). psych.org, marzec/maj 2000. [dostęp 2013–04–28].
  19. Polskie Towarzystwo Seksuologiczne: Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego (pol.). kampania.org.pl, 2006-06-30. [dostęp 2011-06-09].