HIV

Wiriony wirusa HIV na powierzchni zaatakowanego limfocytu (zaznaczone na zielono)

Schemat drzewa filogenetycznego wirusa HIV

HIV, wirus ludzkiego zespołu nabytego niedoboru odporności, ludzki wirus wywołujący jak dotąd nieuleczalny zespół chorobowy AIDS (Zespół nabytego niedoboru odporności), polegający na wyniszczeniu układu odpornościowego. HIV przenosi się przez krew, spermę, preejakulat, wydzielinę z pochwy i mleko kobiece. Dotychczas poznano 2 typy wirusa: HIV-1 i HIV-2.

Drogi zakażenia

Wyróżnia się następujące drogi zakażenia:

• seksualna,
• krwiopochodna,
• wertykalną (wewnątrzmaciczną, okołoporodową, w następstwie karmienia piersią),
• poprzez transplantacje,
• poprzez sztuczne zapłodnienie.

Oszacowane ryzyko zakażenia HIV w zależności od drogi narażenia

Droga zakażenia	Szacowana liczba zakażeń na 10 000 ekspozycji
Transfuzja krwi	9000
Poród	2500
Używanie tych samych igieł do wstrzykiwania narkotyków	67
Stosunek analny dla partnera pasywnego*	50–82
Przezskórne ukłucie igłą‡	30
Stosunek pochwowy dla kobiety*	10
Stosunek analny dla partnera aktywnego*	6,5
Stosunek pochwowy dla mężczyzny*	5
Fellatio (dla osoby w której ustach następuje wytrysk)*	1
Fellatio (dla partnera który ejakuluje w ustach drugiej osoby)*	0,5
*Przy założeniu, że nie użyto prezerwatywy ‡Dokładniejsze oszacowanie ryzyka zależy od wielu czynników m.in. głębokości zranienia, ilości krwi, z jaką nastąpił kontakt i poziomu wiremii u osoby zakażonej. W tabeli podano wartość średnią.

Profilaktyka przedekspozycyjna HIV

Tabletki Truvada

Obecnie jedynym lekiem zalecanym w profilaktyce przedekspozycyjnej (PrEP) HIV przez wszystkie liczące się organizacje medyczne jest Truvada, będąca kombinacją leków przeciwretrowirusowych: dizoproksylu tenofowiru i emtrycytabiny w postaci tabletek powlekanych przyjmowanych doustnie. Skuteczność Truvady stosowanej w profilaktyce HIV/AIDS w zależności od badania może sięgać ponad 90%. Truvada znajduje się na liście najważniejszych leków Światowej Organizacji Zdrowia. Jest również wpisana do Rejestru Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Wspólnotowego Rejestru Produktów Leczniczych.

Wykrywanie

Objawy

Objawy mogące stanowić oznakę zakażenia zależą od fazy rozwoju zakażenia. Wyróżnia się:

pierwotne zakażenie HIV

trwa w pierwszych tygodniach zakażenia, od momentu ekspozycji do pojawienia się przeciwciał anty-HIV. W tej fazie stężenie wirusa w surowicy krwi jest wysokie, brak swoistych przeciwciał, liczba limfocytów T CD4 jest zmniejszona, zwiększa się liczba limfocytów CD8, występuje ostra choroba retrowirusowa, objawy ogólne takie jak powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura zapalenie gardła, plamisto-grudkowa wysypka na twarzy i tułowiu, owrzodzenia w jamie ustnej, przełyku i okolicach narządów płciowych, bóle głowy, mięśni i stawów. Objawy te są grypopodobne i rzadko rozpoznawane jako zakażenie HIV a jest to bardzo istotne, bo leki antyretrowirusowe są wtedy najbardziej skuteczne ze względu na niewielką liczbę zakażonych komórek, niewielką liczbę zmutowanych wariantów HIV, oraz sprawne mechanizmy obronne organizmu.

fazę zakażenia utajonego

Okres mogący trwać całe lata, mechanizmy obronne organizmu funkcjonują mimo stopniowej ich degradacji. Objawem charakterystycznym dla tego okresu jest powiększenie węzłów chłonnych przekraczające 1 cm, utrzymujące się ponad 3 miesiące, w co najmniej dwóch różnych miejscach poza pachwinami.

fazę zakażenia objawowego

kompleks chorób związanych AIDS, w fazie tej następuje przełamanie sił obronnych organizmu, pojawiają się wyraźne objawy takie jak m.in. zakażenia oportunistyczne i inne symptomy AIDS.

Liczba limfocytów CD4+ (kolor niebieski) na mm³ i liczba kopii HIV RNA na ml plazmy (kolor czerwony). Początek skali czasowej w tygodniach, dalsza część w latach.

Testy laboratoryjne

W podstawowych testach przesiewowych w kierunku HIV stosuje się metody serologiczne. Pobierana jest próbka krwi, z której pozyskiwane jest osocze dzielone na próbkę 1. i 2. Jeśli wynik testu w próbce 1. jest dodatni, powtarza się go na próbce 2. Jeśli wynik testu próbki 2. jest ujemny, to jest on traktowany jako prawdziwy, jednak zaleca się pacjentowi ocenę ryzyka oraz dyskusję o zapobieganiu zachowaniom ryzykownym. Jeśli wynik testu próbki 2. jest również dodatni to musi nastąpić wykonanie testu potwierdzenia. Dopiero dodatni wynik testu potwierdzenia jest wydawany lekarzowi zlecającemu badanie. Ponieważ testy przesiewowe wykazują tendencje w stronę wyników fałszywie dodatnich, przyjęto regulacje (obowiązujące również w Polsce), że dodatni wynik testu przesiewowego musi być zweryfikowany testem potwierdzenia i dopiero po jego wykonaniu może być wydany pacjentowi.

Choroby wskaźnikowe

Mięsak Kaposiego – jedna z chorób wskaźnikowych AIDS

Choroby wskaźnikowe pojawiają się w ostatniej fazie zakażenie HIV. Są związane z degradacją mechanizmów odpornościowych organizmu. Rozpoznanie jednej z chorób wskaźnikowych u osoby zakażonej HIV stanowi kryterium rozpoznania AIDS. Obowiązuje zasada, że raz rozpoznane AIDS nie podlega weryfikacji nawet po ustąpieniu choroby będącej kryterium rozpoznania.

Chorobami wskaźnikowymi są:

• kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli lub płuc,
• inwazyjny rak szyjki macicy,
• kokcydioidomykoza rozsiana lub pozapłucna,
• kryptokokoza pozapłucna,
• kryptosporydioza z biegunką trwającą ponad miesiąc,
• cytomegalia narządowa (z wyjątkiem wątroby, śledziony i węzłów chłonnych),
• cytomegalowirusowe zapalenie siatkówki,
• HIV-encefalopatia (HIV-demencja),
• opryszczka ze zmianami na skórze i/lub błonach śluzowych utrzymującymi się ponad miesiąc lub zapalenie oskrzeli, płuc lub przełyku etiologii HSV,
• histoplazmoza rozsiana lub pozapłucna,
• zespół wyniszczenia,
• biegunka w przebiegu izosporozy utrzymująca się ponad miesiąc,
• mięsak Kaposiego,
• chłoniak nieziarniczy z limfocytów B lub o nieznanym fenotypie histologicznie sklasyfikowanyjakomały,nierozsiany chłoniak lub mięsak immunoblastyczny, chłoniak pierwotny mózgu,
• mykobakterioza rozsiana lub pozapłucna,
• gruźlica płuc, prosówkowa oraz pozapłucna,
• nokardioza,
• pneumocystozowe zapalenie płuc,
• nawracające, bakteryjne zapalenia płuc (w ciągu roku),
• postępująca, wieloogniskowa leukoencefalopatia,
• nawracająca uogólniona salmoneloza,
• strongyloidoza pozajelitowa,
• toksoplazmoza narządowa.

Profilaktyka

Zmniejszanie ryzyka

Ryzyko, jakie jest związane z kontaktami seksualnymi można zmniejszyć stosując prezerwatywę. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje tę metodę za najskuteczniejszą dostępną obecnie technologię pozwalającą ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV.

Kontakty oralne są zdecydowanie bezpieczniejsze od analnych, jednak pewne ryzyko wciąż istnieje toteż również w takich kontaktach zaleca się stosowanie prezerwatyw. W przypadku kontaktu błony śluzowej ust ze spermą osoby zakażonej zaleca się wyplucie i przepłukanie wodą. Nie zaleca się płukania alkoholem ponieważ ułatwia on zakażenie HIV komórek nabłonka jamy ustnej. Połknięcie spermy nie zwiększa ryzyka zakażenia, ale zaleca się potem kilkukrotne przepłukanie ust wodą.

W 2007 r. Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła obrzezanie jako środek zmniejszający prawdopodobieństwo zakażenia HIV. Badania prowadzone w 2008 r. wśród mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami nie potwierdziły niższego ryzyka zakażenia HIV u obrzezanych mężczyzn.

Profilaktyka poekspozycyjna

Tabletki stosowane w profilaktyce poekspozycyjnej

Nawet jeśli do kontaktu seksualnego z osobą zakażoną już doszło, można podjąć pewne działania zmniejszające ryzyko zakażenia. W tym celu koniecznie należy skontaktować się z lekarzem. W przypadku wirusa HIV profilaktyka poekspozycyjna polega zwykle na podawaniu dużych dawek leków antyretrowirusowych przez okres około jednego miesiąca. Skuteczność jest uzależniona od ilości wirionów (pojednynczych, kompletnych cząstek wirusowych zdolnych do zakażenia komórki), które wniknęły do organizmu.

Mity na temat HIV

• „Zakażenie HIV jest zawsze zupełnie bezobjawowe”. Bezobjawowość dotyczy tylko początkowego okresu. Jest też prawdą, że istnieje tzw. okienko serologiczne – okres, w którym wirus jest obecny w krwi, lecz nie następuje wykrycie zakażenia za pomocą testów (najnowsze testy genetyczne pozwalają teoretycznie skrócić ten czas do kilku godzin od ekspozycji). Niemniej jednak rozwijająca się choroba retrowirusowa daje istotne symptomy, których wczesne rozpoznanie umożliwia rozpoczęcie terapii antyretrowirusowej. Objawy grypopodobne występujące po 2-4 tygodniach po ryzykownych zachowaniach seksualnych są wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem w kontekście możliwego zakażenia HIV. Brak takich objawów nie jest gwarancją zdrowia.
• „Dwie osoby seropozytywne mogą uprawiać ze sobą seks bez żadnego ryzyka”. Istnieją różne rodzaje HIV. W kontaktach tego typu może dojść do nadkażenia i superinfekcji co znacznie utrudnia terapię antyretrowirusową i prowadzi do znacznego pogorszenia stanu zdrowia.
• „Dziecko kobiety zakażonej HIV na pewno też będzie zakażone”. HIV może przenieść się na płód albo zakazić dziecko podczas porodu, ale nie musi. Ryzyko zakażenia tą drogą ocenia się na 20-30%. Poprzez poród przez cesarskie cięcie oraz podanie odpowiednich leków prawdopodobieństwo to można zmniejszyć nawet do 1-2%.
• „HIV może zostać przeniesiony przez krew wysysaną przez komara tak jak malaria”. Nie jest to prawdą z kilku powodów. Komar wysysa krew i trawi ją, nie wstrzykując do organizmu żywiciela. Jedyne co wstrzykuje to ślina, ale dzieje się to dwoma oddzielonymi od siebie kanałami. Wirus HIV jest całkowicie trawiony przez komara, podczas gdy zarodźce malarii posiadają mechanizmy obronne przed trawieniem i atakują organizm komara, doprowadzając do rozwinięcia się w nim choroby. Możliwość przeniesienia HIV przez owady została również zbadana eksperymentalnie z wynikiem negatywnym.
• „Seks oralny jest w pełni bezpieczny”. Kontakty oralne są zdecydowanie bezpieczniejsze od analnych jednak pewne ryzyko wciąż istnieje. W latach 1987–1993 opisano 21 przypadków zakażeń tą właśnie drogą.

Leczenie

U osób zakażonych HIV stosuje się wielolekową terapię antyretrowirusową HAART. Podstawowym jej celem jest poprawa stanu zdrowia pacjenta i wydłużenie oczekiwanej długości dalszego trwania jego życia. Dodatkowym celem osiąganym w tej terapii jest zmniejszenie zagrożenia epidemiologicznego dla otoczenia ze strony zakażonego pacjenta. Koncepcja terapii polega na podawaniu kombinacji leków, których zadaniem jest zahamowanie replikacji HIV i ochrona mechanizmów odpornościowych organizmu.

Budowa cząstek wirusa

Schemat budowy wiriona wirusa HIV

Fuzja wirusa HIV
(1) Wstępna interakcja między wirionem HIV a komórką gospodarza
(2) Zmiana komformacji gp120 umożliwiającą interakcję z koreceptorem
(3) Wprowadzanie hydrofobowych domen gp41 do błony komórkowej gospodarza
(4) Dalsze zmiany komformacyjne i połączenie osłonki wiriona z błoną komórkową

Wiriony (pojedyncze kompletne cząstki wirusa) mają kształt kulisty o średnicy około 110–130 nm. Ich powierzchnię stanowi otoczka lipoproteinowa, zawierającą zakotwiczone w niej glikoproteiny: gp41 w przypadku HIV-1, gp36 w przypadku HIV-2 oraz gp120 w obu przypadkach. Pod osłonką znajduje się kapsyd (płaszcz białkowy) kryjący materiał genetyczny wirusa (kwas rybonukleinowy – RNA) i enzymy: odwrotną transkryptazę i integrazę. Odwrotna transkryptaza to enzym syntetyzujący DNA z RNA, zaś integraza jest enzymem umożliwiającym rozpoczęcie replkacji wirusa. Inhibitory tych enzymów są podstawą terapii antyretrowirusowej.

Aspekty prawne związane z HIV

HIV a Kodeks karny

Świadome narażanie innej osoby na zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową jest przestępstwem. W przypadku wirusa HIV jest ono zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności a w przypadku innych chorób do roku.

„

Art. 161.

§ 1. Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

”

— Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

Podkreślić należy, że przepis ten dotyczy samego narażania na ryzyko zakażenia, a zatem nie musi z tym wiązać się fakt samego zakażenia. Gdyby do takiego zakażenia doszło, w grę wchodzi odpowiedzialność za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z sankcją karną pozbawienia wolności od roku do lat 10. (art. 156). Przestępstwo to jest ścigane z urzędu.

Niepowiadomienie narażonych osób o fakcie zakażenia może z kolei być potraktowane jako nieudzielenie pomocy człowiekowi w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 162 K.k.).

Obowiązująca treść artykułu 161. K.k. jest krytykowana w literaturze prawniczej ze względu na jego wadliwą redakcję. W 2007 roku istniał projekt nowelizacji zmieniający jego brzmienie. Znowelizowany artykuł miał rozszerzać odpowiedzialność na osoby, które same nie są zarażone (np. personel medyczny) oraz obejmować działania nieumyślne (np. niezachowanie należytej ostrożności, gdy możliwość narażenia na zakażenie sprawca mógł przewidzieć). W postulowanym brzmieniu artykułu zastąpiono słowo „zarażenie” słowem „zakażenie”. Postulowane zmiany nie zostały wprowadzone.

Rozstrzygnięcia sądowe innych krajów mogą regulować tę kwestię odmiennie. Krajem takim jest Kanada, której Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że zastosowanie prezerwatywy jest wystarczającą formą ochrony przed zakażeniem.

HIV a praca w policji i wojsku

Rozpoznanie bezobjawowego nosicielstwa wirusa HIV nie może być przyczyną automatycznego wydalenia ze służby. Przypadek taki miał miejsce w 2007 roku. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku rozpatrując skargę na tę decyzję przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne w sprawie zgodności podstawy prawnej takiego wydalenia z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał orzekłszy o niezgodności kwestionowanych przepisów z ustawą zasadniczą stwierdził też, że jego orzeczenie daje pytającemu sądowi możliwość uznania bezpodstawności zwolnienia ze służby policjanta – nosiciela wirusa HIV w związku z czym Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone decyzje. Sprawa była objęta Programem Spraw Precedensowych Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Ograniczenia w zakresie wjazdu do niektórych krajów

Niektóre kraje w związku z epidemią zakażeń HIV wprowadziły ograniczenia w zakresie wjazdu na swoje terytorium. Ograniczenia te mogą wiązać się z koniecznością przeprowadzenia wcześniejszych badań przed uzyskaniem wizy. Osoby zakażone mogą spotkać się z odmową prawa wjazdu.

HIV a prawa człowieka

Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła w 1996 roku w trakcie Drugich Międzynarodowych Konsultacji poświęconych HIV/AIDS w kontekście praw człowieka, zbiór wytycznych nt. HIV/AIDS i praw człowieka. Przedstawione w dokumencie wytyczne wyznaczają kierunek działań międzynarodowych w zakresie przestrzegania przez państwa praw człowieka wobec osób żyjących z HIV/AIDS. W dokumencie uwzględniono także kwestie dyskryminacji osób homoseksualnych np. zalecono wprowadzenie specjalnych przepisów antydyskryminacyjnych, małżeństw i związków partnerskich dla osób tej samej płci. Możliwość zawarcia trwałego związku ma znaczenie z punktu widzenia epidemiologii gdyż sprzyja posiadaniu jednego, stałego wzajemnie wiernego partnera a to może znacząco pomóc w ograniczeniu rozprzestrzeniania się HIV.

Historia

Pierwsze doniesienia o nieznanej chorobie pojawiły się w 1980 roku i dotyczyły osób homoseksualnych. Kolejne doniesienia dotyczyły osób przyjmujących środki narkotyczne droga dożylną oraz osób świadczących odpłatne usługi seksualne. Stworzono wtedy wysoce niefortunne pojęcie grup wysokiego ryzyka już kilka lat później zastąpione pojęciem ryzykownych zachowań seksualnych. W latach 1983-1984 wyizolowano wirus będący przyczyną choroby i określono go skrótem HIV (human immunodefficiencyvirus). Obecnie nie ma już wątpliwości, że dominującą przyczyną szerzenia się pandemii zakażeń wirusem HIV są ryzykowne stosunki heteroseksualne. Szacuje się, że transmisja heteroseksualna przyczyniła się do około 80% zakażeń na świecie.

W 1985 roku w USA Federal Drug Administration zatwierdziła do użytku pierwszy test służący do wykrywania przeciwciał anty-HIV.

Za wyizolowanie w 1983 roku wirusa HIV przyznano w 2008 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny Lucowi Montagnierowi i Françoise Barré-Sinoussi.

Hipotezy na temat powstania HIV

Naturalne pochodzenie odzwierzęce

Najpowszechniej przyjmowaną w świecie naukowym hipotezą na temat pochodzenia HIV jest teoria zakładająca, że pochodzi on od wirusa SIV (simian immunodeficiency virus) powszechnie występującego u małp i został w naturalny sposób przeniesiony na ludzi wśród, których gwałtownie się rozprzestrzenił.

Świadome działanie człowieka

Istnieją teorie spiskowe zakładające możliwość powstania wirusa w wyniku ingerencji człowieka. Zwolennicy tych teorii nie negują pokrewieństwa HIV i SIV. Domniemują jednak, że przeniesienie wirusa na ludzi było świadomym działaniem człowieka. Jako konkretnych sprawców wskazuje się amerykańskie laboratoria zajmujące się bronią bakteriologiczną.

Jednym z twórców koncepcji o ludzkim wpływie na powstanie wirusa HIV jest prof. Jakob Segal, kierownik Instytutu Biologii na Uniwersytecie Humbolda w Berlinie. Zwolenicy teorii prof. Segala przywołują utajniony przez wiele lat protokół posiedzenia Kongresu z dnia 9 czerwca 1969 r., z którego wynika, że zdecydowano się wówczas na uwolnienie środków budżetowych ze specjalnej puli rezerwy obronnej. Środki te miały być przeznaczone na prace zmierzające do stworzenia wirusa niszczącego ludzki układ odpornościowy. W pracach tych uczestniczyć miał Robert Gallo ogłoszony później współodkrywcą wirusa. Choroba AIDS została wykryta w trzech miastach USA: w Nowym Jorku na Manhattanie, w Los Angeles oraz w San Francisco. Wykryto go w roku 1981 wśród młodych gejów, na których wcześniej w roku 1978 przeprowadzono rządowe testy nowej szczepionki przeciwko żółtaczce. New York City Blood Center miało wówczas dostarczać surowicę oraz krew do Afryki Centralnej będącego drugim ogniskiem epidemii AIDS. Stawia się pytania: dlaczego przeniesienie wirusa z małp na ludzi i epidemia zakażeń wirusem HIV nie nastąpiły wcześniej np. zanim technologia inżynierii genetycznej nie była tak rozwinięta? Wśród argumentów przemawiających za tym, że przygotowanie wirusa było wymierzone w mniejszość homoseksualną, przywołuje się zbieżność dat uruchomienia środków z rządową homofobiczną kampanią, której kulminacja w czerwcu 1969 r. doprowadziła do zamieszek Stonewall.

Motywem do snucia przypuszczeń tego typu są amerykańskie eksperymenty dotyczące kiły przeprowadzane na ludności afroamerykańskiej w latach 1929–1931 na nieświadomych swego stanu zdrowia pacjentach. Kilkadziesiąt takich eksperymentów zakończyło się śmiertelnie. Teorie spiskowe odnośnie AIDS często doszukują się powiązań między raportami na temat przeludnienia i eksplozji demograficznej, szczepionkami kierowanymi do krajów Trzeciego Świata i gwałtownym rozprzestrzenieniem się AIDS w Afryce. Sugerują, że amerykańska administracja rządowa dążyła do świadomego masowego ludobójstwa w Afryce.

Epidemiologia

Na świecie

UNAIDS i WHO szacuje, że AIDS zabiło ponad 25 milionów ludzi, od czasu wykrycia w 1981 roku, co czyni ją jedną z najbardziej wyniszczających pandemii w historii. Pomimo ostatnio coraz lepszego dostępu do leczenia antyretrowirusowego i opieki w wielu regionach świata, szacuje się, że pandemia AIDS zabiła w 2005 r. około 2,8 mln ludzi (między 2,4 i 3,3 mln), z czego ponad pół miliona (570 000) stanowiły dzieci. Około 0,6% ludności świata jest zakażona wirusem HIV.

Zakażenia HIV na świecie w oparciu o dane UNAIDS

W 2007 roku było między 30,6 i 36,1 miliona ludzi, żyjących z HIV, a zmarło w tym samym roku około 2,1 mln, w tym 330 000 dzieci. Było około 2,5 mln nowych zakażeń.

Afryka Subsaharyjska jest zdecydowanie najbardziej dotkniętym epidemią regionem, z około 21,6 do 27,4 mln osób obecnie żyjących z HIV. Dwa mln (1,5-3,0 mln) z nich to dzieci poniżej 15 roku życia. Ponad 64% wszystkich osób żyjących z HIV mieszka w Afryce Subsaharyjskiej, a ponadto mieszka tam trzy czwarte wszystkich kobiet żyjących z HIV. W 2005 r. było 12,0 mln (10,6-13,6 mln) dzieci osieroconych z powodu AIDS mieszkających w Afryce Subsaharyjskiej 2005.

Południowa i Południowo-Wschodnia Azji są drugim z najbardziej dotkniętych regionów, obejmując 15% wszystkich zakażeń. Wg szacunków AIDS zabiła 500 tysięcy dzieci w tym regionie. Republika Południowej Afryki ma największą liczbę pacjentów z HIV na świecie po Nigerii. Inne kraje Afryki Subsaharyjskiej, takie jak Sudan wykazują niższą zachorowalność 1,6%, chociaż dane te są słabo udokumentowane.

Rozwój HAART jako skutecznej terapii zakażenia wirusem HIV znacznie zredukował śmiertelność z powodu tej choroby na tych obszarach, na których leki te są powszechnie dostępne. Ponieważ długość życia osób zarażonych wirusem HIV wzrosła w krajach, w których HAART jest powszechnie stosowany, ciągłe rozprzestrzenianie się choroby spowodowało, że liczba osób żyjących z HIV znacznie wzrasta.

W Polsce

Dynamika zmian wskaźników zachorowalności

Wykres epidemiologii zakażenia HIV, zachorowań i zgonów na AIDS - 1986-2006, w oparciu o dane PZH

Pierwsze rozpoznania w latach 1985-1986 dotyczyły wyłącznie narkomanów i mężczyzn homoseksualnych. W latach 1989-1990 nastąpił gwałtowny kilkudziesięciokrotny wzrost wskaźników. W latach 1990–1993 obserwowano spadki zarejestrowanych zakażeń. W późniejszych latach generalnie liczba zakażeń rosła. Obserwuje się zmiany w zakresie grup, w których obserwuje się zakażenia. Od roku 2000 spada liczba zakażeń wśród osób homoseksualnych i osób przyjmujących substancje narkotyczne drogą dożylną, natomiast rośnie liczba zakażeń innymi drogami. Uważa się, że przyczynia się do tego szczególny nadzór diagnostyczno-terapeutyczny nad tymi grupami osób.

Przeciwdziałanie epidemii zakażeń HIV na szczeblu państwowym

28 września 1993 r. zarządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej powołano Krajowe Biuro Koordynacyjne ds. Zapobiegania AIDS (Dz. Urz. MZiOS Nr 12, poz. 33). Zostało ono przekształcone następnie w 16 czerwca 2003 r. w Krajowe Centrum ds. AIDS (Dz. Urz. MZiOS Nr 7 poz. 57).

6 stycznia 1995 r. roku sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął rezolucja w sprawie krajowego programu zwalczania i zapobiegania zakażeniom wirusem HIV.

14 grudnia 1995 r. przygotowany projekt rządowy został pozytywnie przyjęty przez sejm, a rezolucję uznano za wykonaną, wzywając jednocześnie Rząd do zabezpieczenia środków potrzebnych na realizację tego programu.

Kolejne dwie edycje Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV, Opieki na Żyjącymi z HIV i Chorymi na AIDS (1999-2003 i 2004-2006) były dokumentami zatwierdzonymi przez Radę Ministrów na podstawie stosownych uchwał.

13 września 2005 r. przyjęto rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV W 2006 roku opracowano również Harmonogram realizacji krajowego programu zwalczania AIDS i zapobiegania zakażeniom HIV opracowany na lata 2007-2011.

HIV i AIDS w kulturze

Solidarność z chorymi na AIDS

Czerwona wstążeczka – symbol solidarności z chorymi na AIDS

Corocznie 1 grudnia od 1988 r. obchodzony jest z inicjatywy WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) Światowy dzień walki z AIDS – dzień solidarności z chorymi na AIDS. Symbolem tego dnia jest przypinana do odzieży czerwona wstążeczka. W dniu tym często organizowane są prelekcje, happeningi, emisje programów telewizyjnych poświęconych tematyce AIDS.

Pamięć o zmarłych na AIDS

Dzień pamięci o zmarłych na AIDS obchodzony jest corocznie w trzecią niedzielę maja.

HIV i AIDS w kulturze masowej

Od czasu wykrycia AIDS wiele osób ze świata kultury solidaryzuje się z chorymi na AIDS, poświęcając część swojej działalności na wsparcie finansowe dla takich osób i ich leczenia. Organizowane są koncerty charytatywne. Powstawały i powstają również utwory nawiązujące swą tematyką do kwestii HIV i AIDS.

Zespół Balkan electrique (Sławomir Starosta i Violetta Najdenowicz) w 1991 r. wydał płytę „Kochaj, nie zabijaj”. W jednym z utworów promowana była wiedza na temat dróg zakażenia oraz prezerwatywy jako środek zmniejszający ryzyko.

Grafiki zewnętrzne

• Plakat filmu

W 1993 r. powstał film pt. „Filadelfia” (Philadelphia) opowiadający o dyskryminacji gejów chorych na AIDS. Inspiracją do filmu była historia Geoffreya Bowersa, adwokata, który w 1987 r. pozwał kancelarię Baker & McKenzie za niesłuszne zwolnienie z pracy. Film został nagrodzony Oskarami za najlepszą rolę pierwszoplanową (Tom Hanks) i najlepszą muzykę (Bruce Springsteen).

Grupa hip-hopowa Kaliber-44 nagrała i wydała w 1996 r. na płycie, utwór pod tytułem „Plus i minus” opowiadający w ekspresywny sposób o przeżyciach osoby oczekującej na wynik badania na obecność wirusa HIV.

Bibliografia

• HIV/AIDS : podręcznik dla lekarzy i studentów. pod red. Waldermara Haloty, Jacka Juszczyka. Poznań: Wydawnictwo Termedia, 2006. ISBN 978-83-89825-01-8.  (pol.)
• Zakażenia HIV/AIDS : poradnik dla lekarzy praktyków. Andrzej Gładysz (red.). Wrocław: Wydawnictwo Continuo, 2007. ISBN 978-83-89629-78-4.  (pol.)
• Diagnostyka, profilaktyka, klinika i terapia zakażeń HIV. Andrzej Gładysz, Brygida Knysz (red.). Wrocław: Wydawnictwo Continuo, 2009. ISBN 978-83-62182-00-8.  (pol.)
• Zakażenia HIV i AIDS – poradnik dla lekarzy. pod redakcją Andrzeja Gładysza i Brygidy Knysz. Wyd. 1. Wrocław: Continuo, 2014. ISBN 978-83-62182-45-9. [dostęp 2018-06-02].  (pol.)

Linki zewnętrzne

• Krajowe Centrum ds. AIDS
• EuroHIV - European Centre for the Epidemiological Monitoring of AIDS
• Kampania 2010 Krajowego Centrum ds. AIDS
• Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne w których można anonimowo i bezpłatnie przeprowadzić testy na HIV
• Poradnia Internetowa Krajowego Centrum ds. AIDS
• Telefon zaufania HIV/AIDS 801 888 448 (płatne za pierwszą minutę połączenia)
• Dane ilościowe na temat HIV w ramach wolframalpha.com