Tekst źródłowy strony Alan Turing

{{Biogram infobox
 | Biogram_osoby    = Alan Mathison Turing
 | Nazwa_grafiki    = Alan Turing cropped.jpg
 | wielkość_grafiki =
 | opis_grafiki     = 
 | ona              =
 | data_urodzin     = [[23 czerwca]] [[1912]]
 | miejsce_urodzin  = 
 | data_smierci     = [[7 czerwca]] [[1954]]
 | miejsce_smierci  =
 | coming_out       =
 | pseudonimy       =
 | link_do_zdjęcia  = 
 | znany z          = 
 | zawód            = matematyk, logik, kryptoanalityk
 | odznaczenia      =
 | commons          = Category:Alan Turing
 | source           =
 | quote            =
}}
'''Alan Turing''' (ur. [[23 czerwca]] [[1912]], zm. [[7 czerwca]] [[1954]]), angielski matematyk, logik i kryptoanalityk. Sformalizował pojęcia algorytmu a także stworzył teoretyczny model komputera zwany „maszyną Turinga”.<ref name="frs">{{Cytuj pismo | nazwisko = Newman | imię = M.H.A. | tytuł = Alan Mathison Turing. 1912–1954 | czasopismo = Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society | wolumin = 1 | strony = 253 | rok = 1955 | doi = 10.1098/rsbm.1955.0019 | język = en}}</ref><ref name="time">{{Cytuj stronę | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,990624,00.html | tytuł = Computer scientisc: Alan Turing | nazwisko = Gray | imię = Paul | data = 1999-03-29 | data dostępu = 2012-03-30 | opublikowany = time.com | język = en | cytat = The fact remains that everyone who taps at a keyboard, opening a spreadsheet or a word-processing program, is working on an incarnation of a Turing machine.}}</ref> Praca naukowa Turinga została przerwana przez oskarżenie go o [[homoseksualizm]] i skazanie na przymusową szkodliwą dla zdrowia terapię hormonalną. [[Homofobia|Homofobiczna]] nagonka popchnęła Turinga do samobójstwa.

Turing jest powszechnie uważany za ojca informatyki i sztucznej inteligencji.<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Homer | imię = Steven | imię2 = Alan L. | nazwisko2 = Selman | tytuł = Computability and Complexity Theory | url = http://books.google.com/?id=r5kOgS1IB-8C&pg=PA35 | wydawca = Springer Verlag | rok = 2001 | strony = 35 | isbn = 0-3879-5055-9 | język = en}}</ref> Wprowadził do metod obliczeniowych rozkład macierzy na macierz trójkątną dolną i górną (rozkład LU).<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Poole | imię = David | tytuł = Linear Algebra: A Modern Introduction | wydanie = 2 | wydawca = Thomson Brooks/Cole | rok = 2006 | isbn = 0-534-99845-3 | język = en}}</ref>

Podczas II wojny światowej Turing pracował w centrum kryptologicznym w Bletchley Park. Przez pewien czas był szefem sekcji ''Hut 8'' odpowiedzialnej za kryptoanalizę szyfrów niemieckiej marynarki wojennej ''Kriegsmarine''. Opracował szereg technik łamania niemieckich szyfrów, w tym elektromechaniczną maszynę, która ułatwiała znajdowania ustawień maszyny Enigma. 

Po wojnie pracował w National Physical Laboratory, gdzie stworzył jeden z pierwszych projektów programowalnego komputera ACE. W 1948 r. Turing dołączył do laboratorium Max Newman Computing Laboratory na uniwersytecie w Manchesterze, gdzie pomagał w rozwoju komputerów.<ref name="Leavitt">{{Cytuj książkę | nazwisko = Leavitt | imię = David | tytuł = The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer | wydawca = Phoenix | rok = 2007 | isbn = 978-0-7538-2200-5 | język = en}}</ref>{{rp|231–233}} W tym czasie zainteresował się biologią matematyczną. Napisał referat o chemicznych podstawach morfogenezy<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Turing | imię = A.M. | tytuł = The Chemical Basis of Morphogenesis | czasopismo = Philosophical Transactions of the Royal Society of London, series B | wolumin = 237 | numer = 641 | strony = 37–72 | rok = 1952 | doi = 10.1098/rstb.1952.0012 | język = en}}</ref> i przewidział istnienie oscylujących reakcji chemicznych takich jak reakcja Biełousowa-Żabotyńskiego, która została po raz pierwszy zaobserwowana w 1960 roku czyli 6 lat po śmierci Turinga.

Homoseksualność Turinga stała się przedmiotem postępowania karnego w [[1952]] roku, kiedy akty homoseksualne nadal były nielegalne w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. Został poddany kuracji hormonalnej w ramach [[terapia konwersyjna|terapii reparatywnej]] (zgodził się na nią ponieważ alternatywą było więzienie). Zmarł w 1954 r. na nieco ponad dwa tygodnie przed swymi 42. urodzinami, w wyniku zatrucia cyjankiem. Śledztwo wykazało, że było to samobójstwo, mimo to jego matka wierzyła, że jego śmierć była przypadkowa. 

[[10 września]] [[2009]] r. premier Wielkiej Brytanii Gordon Brown złożył oficjalne publiczne przeprosiny w imieniu rządu brytyjskiego za sposób, w jaki Turing został potraktowany.<ref name="PM-apology">{{Cytuj stronę | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/8249792.stm | tytuł = PM apology after Turing petition | data = 2009-09-11 | opublikowany = news.bbc.co.uk | język = en}}</ref>

== Dzieciństwo i młodość Alana Turinga ==
Ojciec Alana Turinga, Julius Turing był pracownikiem indyjskiej służby cywilnej (''Indian Civil Service''). Wraz z żoną Ethel Turing (z domu Stoney) (1881-1976) mieszkali w mieście Chhatrapur w Indiach Brytyjskich. Tam został poczęty Alan Turing.<ref name="Hodges">{{Cytuj książkę | nazwisko = Hodges | imię = Andrew | tytuł = Alan Turing: the enigma | wydawca = Burnett Books | miejsce = London | rok = 1992 | isbn = 0-04-510060-8 | język = en}}</ref>{{rp|5}}<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.turing.org.uk/turing/scrapbook/early.html | tytuł = The Alan Turing Internet Scrapbook | data dostępu = 2012-03-30 | opublikowany = turing.org.uk | język = en}}</ref> Ponieważ rodzice chcieli aby ich dziecko urodziło się w Anglii powrócili do Maida Vale w Londynie. Poród nastąpił 23 czerwca 1912 r.<ref name="Hodges" />{{rp|5}}<ref name="turingorguk">{{Cytuj stronę | url = http://www.turing.org.uk/turing/scrapbook/memorial.html | tytuł = The Alan Turing Internet Scrapbook | opublikowany = turing.org.uk | data dostępu = 2012-03-30 | język = en}}</ref> Turing miał starszego brata, Johna. Ich ojciec był jeszcze przez wiele lat aktywny zawodowo i rodzice chłopców często podróżowali pomiędzy Hastings w Anglii a Indiami, pozostawiając dzieci pod opieką innych osób.<ref name="Hodges" />{{rp|6}}

Oznaki geniuszu Turinga zaczęły się ujawniać już we wczesnych etapach życia.<ref name="toolbox">{{Cytuj stronę | url = http://www.systemtoolbox.com/article.php?history_id=3 | tytuł = Alan Turing&nbsp;– Towards a Digital Mind: Part 1 | data dostępu = 2012-03-30 | nazwisko = Jones | imię = G. James | data = 2001-12-11 | opublikowany = systemtoolbox.com | język = en}}</ref> Jego rodzice zapisali go do szkoły St Michael gdy miał 6 lat. Dyrektorka już na samym początku rozpoznała jego talent, podobnie jak wielu jego kolejnych nauczycieli. W [[1926]] roku w wieku 14 lat, udał się do Sherborne School, znanej szkoły w miasteczku Sherborne w hrabstwie Dorset. Początek jego nauki zbiegł się ze strajkiem generalnym w 1926 r. w Wielkiej Brytanii. Turingowi bardzo jednak zależało na obecności i aby przybyć na pierwszy dzień nauki jechał na rowerze bez opieki ponad 60 mil (97 km) z Southampton do szkoły, zatrzymując się na noc w gospodzie.<ref name="metamagical">{{Cytuj książkę | nazwisko = Hofstadter | imię = Douglas R. | tytuł = Metamagical Themas: Questing for the Essence of Mind and Pattern | wydawca = Basic Books | rok = 1985 | isbn = 0-465-04566-9 | oclc = 230812136 | język = en}}</ref>

Naturalne predyspozycje Turinga do matematyki i nauk ścisłych nie zaskarbiły mu szacunku u niektórych nauczycieli w Sherborne, w której duży nacisk kładziony był na przedmioty klasyczne.<ref name="Hodges" />{{rp|26}} Pomimo tego, Turing nadal wykazywał się niezwykłą biegłością w przedmiotach, które kochał, rozwiązując skomplikowane problemy jeszcze zanim wyłożono mu podstawy rachunku różniczkowego. W [[1928]] roku w wieku 16 lat, Turing nie tylko zrozumiał istotę pracy Alberta Einsteina, ale także wyciągnął z niej daleko idące wnioski jakie nie były w niej wprost wyrażone.<ref name="Hodges" />{{rp|34}}

W tym okresie Alan Turing zaprzyjaźnił się z Christopherem Morcomem, który stał się jego pierwszą miłością. Morcom zmarł nagle 13 lutego [[1930]] r.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.gap-system.org/~history/Biographies/Turing.html | tytuł = Turing biography | data dostępu = 2012-03-30 | opublikowany = gap-system.org | język = en}}</ref> w wyniku powikłań spowodowanych bydlęcą odmianą gruźlicy, nabytej po wypiciu zarażonego krowiego mleka w dzieciństwie.<ref name="teuscher">{{Cytuj książkę | inni = Christof Teuscher (red.) | tytuł = Alan Turing: Life and Legacy of a Great Thinker | wydawca = Springer-Verlag | rok = 2004 | isbn = 3-540-20020-7 | oclc = 53434737 62339998 | język = en}}</ref>

Odkrycie własnej homoseksualności skłoniło Alana Turinga do refleksji, które sprawiły, że porzucił myślenie religijne i stał się ateistą. Przyjął przekonania racjonalistyczne.<ref name="time" /> Po śmierci ukochanego Turing zaczął intensywniej pracować co zapewniło mu w [[1931]] r. stypendium naukowe.

== Studia Alana Turinga i jego prace z zakresu matematyki obliczeniowej ==
[[Plik:KingsCollegeChapel.jpg|thumb|King's College w Cambridge]]
[[Plik:Alan Turing Memorial Closer.jpg|thumb|Pomnik Alana Turinga w Sackville Park w Manchesterze]]
Po ukończeniu Sherborne, Turing rozpoczął studia w Królewskim Kolegium w Cambridge. Studiował tam matematykę od [[1931]] do [[1934]] roku, kończąc te studia z wyróżnieniem. W [[1935]] roku, w wieku 22 lat obronił pracę doktorską, w której udowodnił centralne twierdzenie graniczne.<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.jehps.net/decembre2009.html | tytuł = decembre2009 | data dostępu = 2012-04-14 | opublikowany = jehps.net | język = en}}</ref><ref name="Hodges" />{{rp|88,94}}

W [[1928]] roku niemiecki matematyk David Hilbert zwrócił uwagę na ''Entscheidungsproblem'' (problem decyzyjny). W swej doniosłej pracy „On Computable Numbers with an Application to the ''Entscheidungsproblem''”,<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Turing | imię = A.M. | tytuł = On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem | url = http://www.comlab.ox.ac.uk/activities/ieg/e-library/sources/tp2-ie.pdf | wolumin = 42 | strony = 230–265 | rok = 1936 | doi = 10.1112/plms/s2-42.1.230 | język = en}} (i {{Cytuj pismo | nazwisko = Turing | imię = A.M. | tytuł = On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem: A correction | wolumin = 43 | strony = 544–546 | rok = 1938 | doi = 10.1112/plms/s2-43.6.544 | język = en}})</ref> Turing przeformułował wyniki Kurta Gödela z 1931 r. w zakresie granic dowodów i obliczeń zastępując uniwersalny formalny i oparty na arytmetyce język Gödla prostszym pojęciem, które obecnie jest nazywane ''maszyną Turinga''. Jest to hipotetyczne urządzenie działającego według sformalizowanych reguł. Turing udowodnił, że niektóre z tych maszyn są w stanie wykonać każde wyobrażalne obliczenie matematycznych, jeśli będzie ono zapisane jako algorytm. Udowodnił nierozstrzygalność ''Entscheidungsproblem'' pokazując, że problem ten jest nierozstrzygalny dla maszyny Turinga. 

Dowód Turinga został opublikowany niedługo po niezależnym dowodzie Alonzo Churcha w odniesieniu do jego rachunku lambda. Turing nie był świadomy istnienia pracy Churcha w momencie opracowywania własnego dowodu.<ref name="Hodges" />{{rp|111}} Podejście Turinga jest uważane za znacznie bardziej przystępne i intuicyjne niż Churcha. Nowością było także pojęcie ''maszyny uniwersalnej'' (znany obecnie jako ''uniwersalnej maszyny Turinga''). Maszyny Turinga są do dziś centralnym obiektem badań w teorii obliczeń.

Od września 1936 do lipca 1938 roku spędzał większość czasu w Institute for Advanced Study w Princeton, New Jersey, studiując pod kierunkiem Alonzo Churcha. Dodatkowo oprócz swojej czysto matematycznej pracy, studiował kryptologię a także zajmował się konstrukcją elektromechanicznego mnożnika binarnego.<ref name="Hodges" />{{rp|138}} W czerwcu 1938 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Princeton. Jego praca doktorska nosiła tytuł ''Systems of Logic Based on Ordinals''<ref>{{Cytuj książkę | url = https://webspace.princeton.edu/users/jedwards/Turing%20Centennial%202012/Mudd%20Archive%20files/12285_AC100_Turing_1938.pdf | tytuł = Systems of Logic Based on Ordinals | nazwisko = Turing | imię = A.M. | rok = 1938 | opublikowany = webspace.princeton.edu | język = en}}</ref> Wprowadził w niej pojęcia logiki porządkowej i obliczalności względnej w której konstrukcji wykorzystuje się pojęcie maszyny Turinga wzbogacone o tzw. ''wyrocznię'' czyli mechanizm, który jest w stanie udzielić odpowiedzi na zapytanie dotyczące wyszczególnionych nierozstrzygalnych dla maszyny Turinga problemów. Pozwala to na łatwe porównywanie złożoności poprzez konstrukcję abstrakcyjnej maszyny, która rozwiązuje dany problem z użyciem wyroczni rozwiązującej inny problem. Pojęcie to doprowadziło do powstania pojęcia klas złożoności problemów, a także do postawienia jednego z siedmiu uznanych za największe wyzwania matematyczne u progu XIX w. ''problemów milenijnych'' – hipotezy P=NP.

Powróciwszy do Cambridge, Turing uczęszczał na wykłady [[Ludwig Wittgenstein|Ludwiga Wittgensteina]] na temat podstaw matematyki.<ref name="Hodges" />{{rp|152}} Spierali się na temat formalizmu a także tego czy matematyka odkrywa istniejące uniwersalne prawdy czy też wynajduje je i tworzy.<ref name="Hodges" />{{rp|153–154}}

== Wkład Alana Turinga w kryptoanalizę ==
[[Plik:Turing flat.jpg|thumb|Dwa domki w ramach Bletchley Park. Turing pracował tu w 1939 i 1940, przed przejściem do Hut 8]]
[[Plik:Bletchley Park Naval Enigma IMG 3604.JPG|thumb|Enigma w wersji używanej przez niemiecką marynarkę wojenną]]
[[Plik:A Turing Bombe, Bletchley Park - geograph.org.uk - 1590986.jpg|thumb|Kompletna i działająca replika bomby kryptologicznej wynalezionej przez Turinga]]
Podczas II wojny światowej Turing był czołowym ekspertem w zakresie łamania niemieckich szyfrów w Bletchley Park. Od września 1938 roku pracował w niepełnym wymiarze godzin w rządowym ośrodku kryptologicznym ''Government Code and Cypher School'' (GCCS). Skupił się na kryptoanalizie Enigmy, wraz z Alfredem Dillwyn „Dilly” Knox, starszym kryptoanalitykiem GCCS.<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Action This Day | nazwisko = Copeland | imię = Jack | rok = 2001 | język = en}}</ref>{{rp|352}} Wkrótce po spotkaniu jakie miało miejsce 25 lipca [[1939]] r. w Pyrach pod [[Warszawa|Warszawą]] w trakcie którego polskie Biuro Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego, dostarczyło Brytyjczykom i Francuzom szczegółowe informacje na temat okablowania wirników Enigmy i stosowanych regularnie od [[1933]] r. metod odszyfrowania wiadomości Enigmy, Turing i uczestniczący w tamtym spotkaniu Knox rozpoczęli pracę nad kontynuacją polskich prac w zakresie dekryptażu Enigmy.<ref>{{Cytuj książkę | inni = B. Jack Copeland (red.) | tytuł = The Essential Turing | wydawca = Oxford University Press | miejsce = Oxford | rok = 2004 | isbn = 0-19-825079-7 | oclc = 156728127 224173329 48931664 57434580 57530137 59399569 | strony = 127 | język = en}}</ref> Były one konieczne ponieważ 15 września [[1938]] r. Niemcy udoskonalili Enigmę dodając dodatkowe bębny szyfrujące. Polacy dysponowali w tym czasie sześcioma urządzeniami elektromechanicznymi zwanymi ''bombami kryptologicznymi''. Aby móc odszyfrowywać wiadomości Enigmy po wprowadzonej zmianie należało wykonać jeszcze 54 takie urządzenia co przekraczało ówczesne polskie możliwości techniczne. Dodatkową trudnością jaka 10 maja [[1940]] stanęła przed kryptologami w Bletchley Park była zmiana protokołu przesyłania klucza szyfrującego przez Niemców.

4 września [[1939]], dzień po tym jak Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom, Turing zgłosił się do Bletchley Park, które w czasie wojny stało się ośrodkiem GCCS.<ref name="Copeland2006">{{Cytuj książkę | nazwisko = Copeland | imię = B. Jack | tytuł = Colossus: The secrets of Bletchley Park's code-breaking computers | wydawca = Oxford University Press | rok = 2006 | isbn = 978-0-19-284055-4 | język = en}}</ref>{{rp|378}} W [[1940]] r. Alan Turing opracował własną bombę kryptologiczną. Pierwsza wersja nie była wystarczająco szybka więc 8 sierpnia przy współpracy matematyka Gordona Welchmana powstała jej ulepszona wersja zwana bombą Turinga-Welchmana. Było to jedno z pięciu najważniejszych osiągnięć kryptoanalitycznych Alana Turinga w czasie II wojny światowej. Pozostałe to: wydedukowanie procedury dla wskaźnika używanego przez niemiecką marynarkę wojenną, opracowanie statystycznej procedury zwanej ''Banburismus'' pozwalającej na bardziej efektywne wykorzystanie bomb kryptologicznych, opracowanie procedur dla wypracowania ustawienia kół w Lorenz SZ 40/42 (''Tuńczyk''), pod koniec wojny wynalezienie przenośnych scramblerów o nazwie kodowej ''Delilah'' do bezpiecznej transmisji głosowej. 

W styczniu 1940 r. Alan Turing spędził kilka dni w ośrodku wywiadu ''Bruno'' we Francji, w którym pracowali przerzuceni tam po wybuchu wojny polscy matematycy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Brytyjczycy dostarczyli im wtedy również komplet wykonanych według polskich instrukcji w Bletchley Park arkuszy perforowanych zwanych ''płachtami Zygalskiego''.<ref>Marian Rejewski: ''Remarks on Appendix 1 to „British Intelligence in the Second World War” by F.H. Hinsley'' 1982.</ref> Marian Rejewski, który był autorem wspomnień o tym wydarzeniu zapamiętał, że Turing był zainteresowany szczegółami połączeń wtyczkowych (''Steckenverbindungen'') w maszynie Enigma a także trzyliterowymi kodami stosowanymi przez Luftwaffe.<ref>{{Cytuj książkę | inni = Christof Teuscher (red.) | tytuł = Alan Turing: Life and Legacy of a Great Thinker | wydawca = Springer-Verlag | rok = 2004 | isbn = 3-540-20020-7 | oclc = 53434737 62339998 | isbn = 3-540-20020-7 | url = http://books.google.pl/books?id=0IIsoRqw9hgC&pg=PA436#v=onepage&q&f=false | strony =  436 | język = en}}</ref>

Turing miał w Bletchley Park opinię człowieka ekscentrycznego.<ref name="Hodges" />{{rp|208}} Jako alergik w czerwcu każdego roku cierpiał na katar sienny i chroniąc się przed alergenami pracował w masce przeciwgazowej.<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Lewin | imię = Ronald | tytuł = Ultra Goes to War: The Secret Story | wydanie = Classic Penguin | wydawca = Hutchinson & Co | miejsce = London, England | rok = 1978 | seria = Classic Military History | isbn = 978-1-56649-231-7 | strony = 57 | język = en}}</ref>

Pracując w Bletchley, Turing był utalentowanym biegaczem długodystansowym. Biegał czasami 40 mil (64 km) gdy potrzebował dostać się do Londynu na spotkania na wysokim szczeblu,<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Bodyguard of Lies: The Extraordinary True Story Behind D-Day | nazwisko = Brown | imię = Anthony Cave | rok = 1975 | opublikowany = The Lyons Press | język = en}}</ref> i miał formę biegacza na światowym olimpijskim poziomie.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/mar/10/alan-turing-2012-olympics | tytuł = An Olympic honour for Alan Turing | imię = John | nazwisko = Graham-Cumming | data = 2010-03-10 | opublikowany = guardian.co.uk | język = en}}</ref>

W 1941 r. Turing zaproponował małżeństwo współpracowniczce Joan Clarke, ale ich zaręczyny trwały krótko. Po jej chłodnej reakcji na [[coming out|wyznanie Turinga na temat jego homoseksualności]] zdecydował, że nie może się z nią ożenić.<ref name="Leavitt" />{{rp|176–178}}

[[Plik:Ster Orde van het Britse Rijk.jpg|thumb|Order Imperium Brytyjskiego]]
W 1945 r. Turing został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego za zasługi w czasie II wojny światowej, ale jego dokonania na tym polu pozostawały tajemnicą przez wiele lat.

== Prace Turinga nad wczesnymi komputerami i test Turinga ==
Od 1945 do 1947 roku Turing mieszkał w Richmond, w Londynie.<ref>{{cytuj stronę | url = http://openplaques.org/plaques/1619 | tytuł = Alan Turing blue plaque in London | data dostępu = 2012-03-30 | opublikowany = openplaques.org | język = en}}</ref> W tym czasie pracował nad projektem ACE (''Automatic Computing Engine'') w National Physical Laboratory (NPL). 19 lutego 1946 roku przedstawił referat, który był pierwszym szczegółowym projektem programu komputerowego.<ref name="Copeland2006" />{{rp|108}} Chociaż praca Von Neumanna '' First Draft of a Report on the EDVAC'' poprzedzała prace Turinga, to jednak była ona znacznie mniej szczegółowa.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Womersley | imię = J.R. | tytuł = 'ACE' Machine Project | czasopismo = Executive Committee, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex | data = 1946-02-13 | język = en}} cyt. za {{Cytuj stronę | url = http://www.cs.ncl.ac.uk/research/pubs/books/papers/133.pdf | tytuł = A History of Computing in the Twentieth Century: Colossus | data dostępu = 2012-03-30 | nazwisko = Randell | imię = B. | rok = 1980 | język = en}}</ref> Chociaż ACE było możliwe do skonstruowania, tajemnica otaczająca wojenne projekty w Bletchley Park doprowadziła do opóźnień w rozpoczęciu realizacji projektu co rozczarowało Turinga. Pod koniec 1947 roku wrócił do Cambridge na roczny urlop. Gdy był w Cambridge, Pilot ACE został zbudowany pod jego nieobecność. Swój pierwszy program zrealizował 10 maja 1950. Chociaż ACE Turinga nigdy nie został zbudowany, wiele komputerów na całym świecie dużo mu zawdzięcza np. amerykański Bendix G-15.

W 1948 roku Turing został mianowany recenzentem w Katedrze Matematyki na Uniwersytecie w Manchesterze. W 1949 roku został zastępcą dyrektora Computing Laboratory, pracował tam nad oprogramowaniem dla jednego pierwszych komputerów, Manchester Mark I. W tym czasie kontynuował swe prace teoretyczne. W artykule „Computing Machinery and Intelligence” (''Maszyny obliczeniowe i inteligencja'')<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = | czasopismo = Mind | miesiąc = październik | rok = 1950 | język = en}}</ref>, Turing poruszył problem sztucznej inteligencji, i zaproponował eksperyment, który stał się znany jako test Turinga. Jest to próba zdefiniowania normy dla maszyny określanej mianem „inteligentnej”. Idea polegała na tym, że o komputerze można powiedzieć, że „myśli” jeśli człowiek przeprowadzający eksperyment nie jest w stanie stwierdzić poprzez konwersację czy ma do czynienia z człowiekiem czy z maszyną.<ref>{{cytuj książkę | inni = Robert Epstein i Grace Peters (edytorzy) | nazwisko r = Harnad | imię r = Stevan | rozdział = The Annotation Game: On Turing (1950) on Computing, Machinery, and Intelligence | tytuł = Philosophical and Methodological Issues in the Quest for the Thinking Computer. Evolving Consciousness | wydawca = Kluwer | miejsce = | rok = 2006 | adres rozdziału = http://eprints.ecs.soton.ac.uk/7741 | język = en}}</ref> W artykule Turing zasugerował, że zamiast budować program do symulacji dorosłych myśli, można by stworzyć prostszy do symulacji umysłu dziecka, a następnie poddać go kształceniu. Odwróconą formą testu Turinga jest szeroko stosowany w Internecie, CAPTCHA (''Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart''), w którym maszyna sprawdza czy ma do czynienia z maszyną czy człowiekiem.

W 1948 r. Turing, pracując ze swoim byłym kolegą ze studiów, D.G. Champernowne, zaczął pisać program szachowy dla komputera, który jeszcze nie istniał. W 1952 roku, brakowało komputera wystarczająco silnego, aby uruchomić program. Turing symulował więc pracę komputera, realizując ruch w czasie około pół godziny. Zapis szachowy tej partii jest dostępny w internecie.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1356927 | tytuł = Alan Turing vs Alick Glennie (1952) „Turing Test” | opublikowany = chessgames.com | język = en}}</ref> Program przegrał z kolegą Turinga Alickiem Glennie.

Alan Turing wynalazł również w [[1948]] r. metodę rozkładu LU czyli rozkładu macierzy na macierz trójkątną dolną (ang. ''lower'') i macierz trójkątną górną (ang. ''upper'').<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.intusoft.com/nlhtm/nl71.htm | tytuł = SPICE 1 2 3 and beyond ... Intusoft Newsletter, August 2003 | data dostępu = 2012-03-30 | data = 2001-08-16 | opublikowany = intusoft.com | język = en}}</ref>

== Wkład Alana Turinga w biologię matematyczną ==
Turing od [[1952]] roku aż do śmierci w 1954 roku pracował nad zagadnieniami biologii matematycznej, w szczególności nad procesem morfogenezy. W 1952 roku opublikował pracę pod tytułem ''The Chemical Basis o Morphogenesis'', wysuwając hipotezę odnośnie tworzenia się wzorców. Jego centrum zainteresowania w tym zakresie było zrozumienie filotaksji Fibonacciego czyli istnienie liczb Fibonacciego w strukturze ulistnienia roślin. Posługiwał się równaniami reakcji-dyfuzji co jest kluczowe w zakresie formowania się wzorców. Późniejsze prace pozostały nieopublikowane aż do 1992 roku, kiedy opublikowano ''Dzieła zebrane A.M. Turinga''. Jego wkład jest uważany za fundamentalne dzieło w tej dziedzinie.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20030823032620/http://www.swintons.net/deodands/archives/000087.html | tytuł = Turing's Last, Lost Work | data dostępu = 2012-03-30 | data = 2003-08-09 | opublikowany = swintons.net | język = en}}</ref>

== Oskarżenia pod adresem Alana Turinga ==
Kierujący wywiadem brytyjskim Steward Menzies wiedział, że Turing był gejem jednakże ponieważ nie stwarzał problemów w swoim otoczeniu a z punktu widzenia powierzonych mu zadań był niezbędny, przez długi czas nie podejmowano żadnych kroków przeciwko niemu. Postanowiono, że dopiero po [[1944]] r., gdy zakończy swe najważniejsze prace będzie można się go pozbyć.<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Cave Brown | imię = Anthony | tytuł = C : The Secret Life of Sir Stewart Graham Menzies, Spymaster to Winston Churchill | wydawca = Macmillan | rok = 1987 | isbn = 978-0025173903 | język = en}}</ref>

W styczniu 1952 r. Turing spotkał w kinie w Manchesterze Arnolda Murray'a. Po lunchu, Turing zaprosił go na weekend do swojego domu. Murray przyjął zaproszenie, chociaż się nie pojawił. Spotkali się ponownie w Manchesterze w poniedziałek po weekendzie i Murray zgodził się towarzyszyć Turingowi do jego domu. Kilka tygodni później Murray odwiedził dom Turinga ponownie, i spędził tam noc.<ref name="Leavitt" />{{rp|266}}

Po pewnym czasie Murray i wspólnicy włamali się do domu Turinga, a ten zgłosił przestępstwo policji. Podczas dochodzenia, Turing przyznał się do stosunków seksualnych z Murrayem. Seks homoseksualny był w Wielkiej Brytanii w tym czasie nielegalny,<ref name="Hodges" />{{rp|458}} i obaj zostali oskarżeni zgodnie z §11. prawa karnego znowelizowanego ustawą z [[1885]] roku.<ref name="Leavitt" />{{rp|268}}

Turingowi dano wybór między pobytem w więzieniu lub próbną warunkową umową poddania się kuracji hormonalnej mające na celu zmniejszenie libido. Podano mu zastrzyki z estrogenami – żeńskimi hormonami płciowymi.<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.glbtq.com/social-sciences/turing_a,2.html | tytuł = Turing, Alan (1912–1954) | data dostępu = 2012-03-30 | opublikowany = glbtq.com | język = en}}</ref>

Homofobiczna nagonka wobec Turinga doprowadziła do cofnięcia mu certyfikatu bezpieczeństwa i uniemożliwienia kontynuowania prac kryptograficznych dla GCHQ (Government Communications Headquarters).<ref name="Leavitt" />{{rp|269}}

== Śmierć Alana Turinga ==
[[Plik:Turing Plaque.jpg|thumb|Niebieska tablica na domu Turinga w Wilmslow, Cheshire]]
[[8 czerwca]] [[1954]] r. Turinga znaleziono martwego. Zmarł dzień wcześniej. Badanie przyczyn śmierci wykazało, że została ona spowodowana zatruciem cyjankiem. Gdy ciało Turinga zostało odnalezione obok łóżka znajdowało się na wpół zjedzone jabłko i chociaż jabłko nie zostało poddane testom na obecność cyjanku,<ref name="Hodges" />{{rp|488}} to przypuszczenie było nośnikiem za pomocą, którego śmiertelna dawka cyjanku została wprowadzona do organizmu. Prowadzący śledztwo ustalili, że popełnił samobójstwo. Ciało Turinga zostało poddane kremacji w krematorium 12 czerwca 1954.<ref name="Hodges" />{{rp|529}} Matka Turinga twierdziła stanowczo, że spożycie cyjanku musiało być przypadkowe, spowodowane przez nieostrożne przechowywanie chemikaliów laboratoryjnych przez syna. Biograf Andrew Hodges sugeruje, że Turing mógł popełnić samobójstwo w sposób budzący wątpliwości całkiem celowo, aby dać matce pewną możliwość pozostawania w przekonaniu o nieumyślności swego działania.<ref name="Hodges" />{{rp|488, 489}} David Leavitt zasugerował, że Turing odtworzył scenę z animowanego filmu Walta Disney'a ''Królewna Śnieżka'' z 1937 roku, jego ulubionej bajki.<ref name="Leavitt" />{{rp|140}}

=== Epitafium Alana Turinga ===
<blockquote>Hyperboloids of wondrous Light<br />
Rolling for aye through Space and Time<br />
Harbour those Waves which somehow Might<br />
Play out God's holy pantomime<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.turingarchive.org/viewer/?id=154&title=16 | tytuł = AMT/D/4: image 16 Postcard to Robin Gandy | data dostępu = 2012-03-30 | nazwisko = Turing | imię = A.M. | data = 1954 | opublikowany = turingarchive.org | język = en}}</ref></blockquote>

=== Wpływ śmierci Alana Turinga na losy społeczności LGBT w Wielkiej Brytanii ===
Śmierć Alana Turinga była dla Wielkiej Brytanii wstrząsem. Czasopismo „New Statesman” opublikowało tekst ostro krytykujący homofobiczne prawo. W maju 1954 r. konserwatysta sir David Maxwell Fyfe będący wtedy ministrem spraw wewnętrznych powołał komisję do zbadania zasadności zakazu seksu homoseksualnego zawartego w prawie. Prace komisji zakończyły się opublikowaniem 4 września 1957 r. tzw. Raport Wolfendena wskazującego jednoznacznie, że seks między dwoma mężczyznami nie powinien być karany zaś sama homoseksualność nie jest chorobą psychiczną. Sam inicjator powstania komisji Fyfe był przeciwny wprowadzeniu w życie zaleceń raportu i udało się to dopiero po dojściu do władzy lewicowej Partii Pracy w 1964 r. <ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Kirschenbaum | imię = Maciej | tytuł = Lewica a LGBT : Wielka Brytania | czasopismo = [[Replika|Replika. Dwumiesięcznik społeczno-kulturalny LGBTQ]] | wolumin = 25/2010 | strony = 18-19 | data = 2010 | wydawca = Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii | miejsce = Warszawa | issn = 1896-3617 | język = pl}}</ref>

=== Przeprosiny rządu brytyjskiego w sprawie Alana Turinga ===
W sierpniu [[2009]] roku, John Graham-Cumming rozpoczął zbieranie podpisów pod petycją wzywającą rząd brytyjski do pośmiertnego przeproszenia Alana Turinga za ściganie go jako homoseksualistę.<ref>{{Cytuj stronę | tytuł = Thousands call for Turing apology | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/8226509.stm | opublikowany = news.bbc.co.uk | data = 2009-08-31 | język = en}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | tytuł = Petition seeks apology for Enigma code-breaker Turing | url = http://www.cnn.com/2009/WORLD/europe/09/01/alan.turing.petition/index.html | opublikowany = cnn.com | data = 2009-09-01 | język = en}}</ref> Petycja podpisało tysiące Brytyjczyków.<ref name="PMapology" /> Premier Gordon Brown uznał rację zwolenników petycji i [[10 września]] [[2009]]  wydał oświadczenie z oficjalnymi przeprosinami, w którym określił fakt „leczenia” Turinga jako „przerażający”:<ref name="PM-apology" /><ref name="PMapology">{{Cytuj stronę | url = http://www.guardian.co.uk/world/2009/sep/11/pm-apology-to-alan-turing | tytuł = PM's apology to codebreaker Alan Turing: we were inhumane | nazwisko = Davies | imię = Caroline | data = 2009-09-11 | opublikowany = guardian.co.uk | język = en}}</ref>
{{CytatD|
Cieszę się, że dzięki naukowcom i aktywistom LGBT możemy w tym roku świętować wkład Alana Turinga w walkę z dyktaturą czasów II wojny światowej. (…) Choć nie możemy cofnąć czasu, możemy wyrazić głęboki żal i przeprosić za to, jak nieludzko Alan Turing został potraktowany.<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Kurc | imię = Mariusz | tytuł = Pamiętajmy Turinga | czasopismo = [[Replika|Replika. Dwumiesięcznik społeczno-kulturalny LGBTQ]] | wolumin = 21/2009 | strony = 2 | data = 2009 | wydawca = Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii | miejsce = Warszawa | issn = 1896-3617 | język = pl}}</ref>
(…)
Tak więc w imieniu rządu brytyjskiego, i tych, którzy żyją wolni dzięki pracy Alana, jestem bardzo dumny mogąc powiedzieć: Przepraszamy, zasłużyłeś na coś o wiele lepszego.<ref name="PMapology" />|Gordon Brown}}

Rok 2012 został ogłoszony rokiem Alana Turinga.

{{Przypisy|2}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.turingcentenary.eu/ turingcentenary.eu] {{lang|en}} – 2012 Rok Alan Turing
* [http://cie2012.eu/ cie2012.eu] {{lang|en}} – Konferencja z okazji Stulecia Urodzin Turinga
* [http://www.visualturing.org/ visualturing.org] {{lang|en}} – zbiór materiałów graficznych dotyczących Turinga
* [http://www.turing.org.uk/ turing.org.uk] {{lang|en}} – strona utrzymywana przez Andrew Hodgesa
* [http://www.alanturing.net/ alanturing.net] {{lang|en}}
* [http://www.turingarchive.org/ turingarchive.org] {{lang|en}} - strona zawierająca skany niektórych dokumentów i niepublikowanych materiałów związanych z Alanem Turingiem
* [http://bibnetwiki.org/wiki/Category:Alan_M._Turing_Paper bibnetwiki.org] {{lang|en}} – obszerna lista referatów Turinga, raportów i wykładów
* [http://edu.i-lo.tarnow.pl/inf/hist/006_col/index.php edu.i-lo.tarnow.pl] {{lang|pl}} – Obszerny zbiór materiałów na temat rozszyfrowywania Enigmy

{{DEFAULTSORT:Turing,Alan}}

[[Kategoria:Geje]]
[[Kategoria:Ofiary homofobii]]