Aresztowanie Małgorzaty Szutowicz
Aresztowanie Małgorzaty Szutowicz
7 sierpnia 2020 roku w Warszawie na ul. Krakowskie Przedmieście nieumundurowani funkcjonariusze policji dokonali aresztowania Małgorzaty „Margot” Szutowicz wykonując postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu.
W następstwie tego faktu doszło do spontanicznej manifestacji i jej brutalnego stłumienia przez funkcjonariuszy policji a także serii zatrzymań. Pracownicy Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w swoim raporcie z tych wydarzeń odnotowali liczne przypadki naruszeń praw zatrzymanych. Komisarz Rady Europy do spraw Praw Człowieka, Dunja Mijatovic wezwała władze polskie do uwolnienia Małgorzaty Szutowicz. 8 sierpnia i w dniach kolejnych odbywały się manifestacje solidarności z Małgorzatą Szutowicz. 12 sierpnia 2020 roku opublikowano list 212 naukowców z całego świata wzywający do uwolnienia Małgorzaty Szutowicz.
Wydarzenia poprzedzające aresztowanie Małgorzaty Szutowicz
Na początku 2019 roku na ulicach polskich miast pojawiły się furgonetki należące do fundacji „Pro – Prawo do życia” z banerami atakującymi osoby homoseksualne. W lutym 2019 Stowarzyszenie na rzecz osób LGBT Tolerado zgłosiło do prokuratury możliwość popełnienia przestępstwa z art. 212 K.k. t.j. przestępstwa zniesławienia. Stowarzyszenie wystosowało również pozew cywilny przeciwko fundacji Pro zarzucając jej naruszenie dóbr osobistych. 26 września Sąd Okręgowy w Gdańsku przychylił się do wniosku „Tolerado” o zabezpieczenie powództwa. Tym samym do czasu ogłoszenia wyroku z ulic w całym kraju i ze strony internetowej fundacji musiały zniknąć homofobiczne banery i hasła. Ograniczało się to jedynie do części prezentowanych treści. Powództwo Tolerado zostało oddalone na posiedzeniu niejawnym (bez udziału Tolerado).[1]
Kolektyw Stop Bzdurom powstał w 2019 r. i jest grupą nieformalną walczącą o prawa osób LGBT stosując bezkompromisowe metody w reakcji na inicjatywę środowisk prawicowo–katolickich, pomawiających osoby LGBT o związki z pedofilią. Przyczyną zawiązania kolektywu była bierność policji wobec zgłoszeń naruszeń prawa.[2]
Małgorzata „Margot” Szutowicz, będąca osobą niebinarną aktywistka kolektywu Stop Bzdurom 27 czerwca 2020 działając w ramach obywatelskiego nieposłuszeństwa dokonała wraz z innymi osobami zatrzymania pojazdu fundacji Pro. W trakcie tego Wydarzenia doszło do szarpaniny, w wyniku której obrażeń doznał kierujący pojazdem Łukasz K. Zniszczeniu uległ baner.
14 lipca około godziny 10:00 nieumundurowani funkcjonariusze wydziału kryminalnego Komendy Stołecznej Policji wtargnęli siłą do mieszkania Małgorzaty Szutowicz i nie pozwalając założyć butów ani skarpet, skuli ją kajdankami a następnie wynieśli z mieszkania do nie oznakowanego pojazdu. Utrzymywali przy tym, że realizują postanowienie prokuratury. Uniemożliwili przekazanie danych z okazanej legitymacji, niezbędnych do złożenia skargi na zatrzymanie.[3] Jak wynika z nagrania zajścia funkcjonariusz policji przed wyniesieniem Małgorzaty Szutowicz z mieszkania powiedział „Tak, jestem ch... Mam satysfakcję, że nie możesz założyć skarpet.”[4]
Działania policji skrytykowała Helsińska Fundacja Praw człowieka zarzucając funkcjonariuszom naruszenie szeregu przepisów wynikających z procedury karnej. HFPC zwróciła również uwagę na gwarancje międzynarodowe dotyczące dostępu do adwokata w postępowaniu karnym. Państwa są zobowiązane do zagwarantowania, aby podejrzani i oskarżeni mieli prawo dostępu do adwokata w takim terminie i w taki sposób, aby osoby te mogły rzeczywiście i skutecznie wykonywać przysługujące im prawo do obrony. Zobowiązanie to obejmuje dostęp do adwokata przed przesłuchaniem przez policję, podczas niektórych czynności dochodzeniowych. Podejrzani oraz oskarżeni mają prawo do obecności i skutecznego udziału ich adwokata w czasie przesłuchiwania. Fundacja podkreśliła, że jeśli osoba pozostawała w dobrym zdrowiu i stanie w momencie pozbawiania jej wolności, a później pojawiają się na jej ciele ślady stosowania przemocy, to na państwie ciąży obowiązek wiarygodnego wyjaśnienia jak do nich doszło. W przypadku braku takiego wyjaśnienia domniemywa się, że za powstanie obrażeń odpowiedzialni są funkcjonariusze. Fundacja przypomina, że nieprzeprowadzenie dochodzenia lub przeprowadzenie go w sposób powierzchowny jest kwalifikowane jako naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.[5][6]
Sąd nie przychylił się do wniosku prokuratury o zastosowanie tymczasowego aresztu i postanowił zastosować wobec Małgorzaty Szutowicz dozór policyjny i poręczenie majątkowe w kwocie 7 tysięcy zł. Prokuratura, na której czele stoi Zbigniew Ziobro, złożyła zażalenie na decyzję sądu.
Sąd postanowił o zastosowaniu tymczasowego aresztowania na okres 2 miesięcy. Sąd nie ujawnił uzasadnienia swojej decyzji. O podanie przyczyn zastosowania aresztu apelowało m.in. Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia". Sąd twierdzi, że ujawnić uzasadnienie może tylko prokuratura.
Przebieg aresztowania Małgorzaty Szutowicz
O decyzji sądu Małgorzata Szutowicz dowiedziała się 7 sierpnia w chwili gdy przebywała w pomieszczeniach należących do fundacji Kampania Przeciw Homofobii. Pod budynek podjechały policyjne radiowozy nie podejmując jednakże czynności. Informacja o decyzji została rozpowszechniona w internecie. Pod budynkiem zaczęły gromadzić się osoby chcące wyrazić solidarność z Małgorzatą Szutowicz.[7]
Małgorzata Szutowicz postanowiła, że sama dobrowolnie odda się w ręce funkcjonariuszy i około godziny 18:30 wyszła na ulicę Solec. Towarzyszyły jej licznie zgromadzone osoby oraz przedstawiciele mediów (telewizje TVN, TVN24, Włodek Ciejka TV, OKO.press, Telewizja Obywatelska, Video-KOD Radio ZET).[7]
Małgorzata „Margot” Szutowicz kilkukrotnie zwracała się do obecnych funkcjonariuszy z apelem o wykonanie postanowienia sądu o zastosowaniu aresztowania. Za każdym razem spotykała się jednak z odmową.[7]
Po kilku minutach Małgorzata Szutowicz razem z solidaryzującymi się z nią osobami w towarzystwie kamer mediów przeszła na ulicę Krakowskie Przedmieście.[7] Około godziny 19:10 gdy skierowała się w stronę pomnika Mikołaja Kopernika przed Pałacem Staszica, została zatrzymana przez pilnujących go nieumundurowanych funkcjonariuszy policji i wykonując ich polecenia wsiadła do nieoznakowanego radiowozu. Z okna pojazdu pozdrowiła zgromadzonych.[8]
Wydarzenia następujące po aresztowaniu Małgorzaty Szutowicz
W pobliżu samochodu zgromadziły się osoby solidaryzujące się z Margot i rozpoczęły spontaniczną manifestację polegającą na otoczeniu pojazdu w sposób uniemożliwiający jego odjazd.
Policja wbrew zapewnieniom skierowanym do posła Macieja Gduli o zamiarze sprowadzenia negocjatora[9], zdecydowała się około godziny 20:00 na siłowe rozbicie blokady. Zarejestrowano na materiałach filmowych liczne przypadki brutalnego traktowania zatrzymywanych w tym duszenia, klękania na głowie, szyi lub plecach.
Duszeniu poddany był aktywista LGBT Bartosz Staszewski.[10]
Teren ulicy Krakowskie Przedmieście został otoczony. Do znajdujących się tam osób kierowano głośne komunikaty nakazujące opuszczenie terenu jednak w tym samym czasie kordony policji uniemożliwiały opuszczenie terenu.[11]
Ignorowano immunitet parlamentarzystów i legitymacje prasowe. Poseł gdula był popychany przez policję.[9]
Reakcje na aresztowanie Małgorzaty Szutowicz
Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
Helsińska Fundacja Praw Człowieka w swym stanowisku zwróciła uwagę na naruszenie prawa do obrony poprzez nieudzielanie obrońcom informacji o miejscu umieszczenia zatrzymanych, utrudnianie kontaktu z obrońcą, oraz wymuszanie na zatrzymanych oświadczeń o niewnoszeniu skarg. HFPC przypomniała o tym, że prawa człowieka przysługują każdemu, a funkcjonariusze zobowiązani są do ich przestrzegania.[12]
Fundacja zaapelowała do władz państwowych o zaprzestanie działań szkalujących środowiska LGBT+ oraz wszelkich innych grup mniejszościowych. Zaapelowała również do funkcjonariuszy policji o stosowanie przepisów w duchu zagwarantowanych konstytucyjnie i konwencyjnie praw człowieka. Fundacja zażądała wnikliwego i szybkiego śledztwa w sprawie nadużyć w trakcie zamieszek. Wyraziła również solidarność z działaczami i aktywistami LGBT+. Podziękowano również obrońcom, którzy podjęli natychmiastowe działania na rzecz osób zatrzymanych.[12]
Wystąpienie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
W związku z wydarzeniami jakie miały miejsce 7 sierpnia 2020 roku, Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła się do Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z prośbą o zmianę rozporządzenia z dnia 20 maja 2009 r. w sprawie umundurowania policjantów (Dz.U. Nr 90, poz. 738 z późn. zm.) i zagwarantowanie, że każdy funkcjonariusz Policji w trakcie pełnienia obowiązków służbowych będzie możliwy do identyfikacji.[13]
W ocenie HFPC, w tym celu wystarczającym elementem identyfikującym funkcjonariusza powinny być znaki identyfikacji indywidualnej, umieszczone w sposób widoczny dla osoby postronnej, niezależnie od tego, czy znajduje się ona z przodu czy z tyłu funkcjonariusza Policji. Fundacja uzasadniła wystąpienie działaniami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (sprawa Hentschel i Stark p. Niemcom) oraz Komitetu ds. Zapobiegania Torturom (CAT). Przywołano również Komentarz Ogólny Komitetu Praw człowieka (Human Rights Committee, General comment No. 37, CCPR/C/GC/37, §89).[13]
Wspólne oświadczenie organizacji pozarządowych
43 organizacje pozarządowe podpisały się pod wspólnym oświadczeniem jednoznacznie stwierdzającym, że winnymi eskalacji przemocy są „ci przedstawiciele władzy, którzy od miesięcy nakręcali spiralę nienawiści i pogardy wobec osób LGBT+.”[14]
Za niezrozumiałe i nieproporcjonalne uznano środki jakie zastosowano wobec Małgorzaty Szutowicz, a działania funkcjonariuszy policji wobec manifestantów uznano za wyjątkowo brutalne. Wytknięto również naruszenie prawa do kontaktu z obrońcą.[14]
Sygnatariusze:[14]
- Akcja Demokracja
- Amnesty International
- Codziennik Feministyczny
- Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny
- Fundacja Autonomia
- Fundacja Centrum Cyfrowe
- Fundacja Centrum im. Prof. Bronisława Geremka
- Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi
- Fundacja im. Stefana Batorego
- Fundacja Kultura Liberalna
- Fundacja Liberte
- Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana
- Fundacja Ocalenie
- Fundacja Ogólnopolski Strajk Kobiet
- Fundacja Ośrodka KARTA
- Fundacja Pole Dialogu
- Fundacja „Przestrzeń dla Edukacji”
- Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
- Fundacja Stocznia
- Fundacja Szkoła z Klasą
- Fundacja WWF Polska
- Greenpeace Polska
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka
- Inicjatywa Wolne Sądy
- Instytut Psychologii Zdrowia PTP
- Instytut Spraw Publicznych
- Komitet Obrony Demokracji
- Krytyka Polityczna, Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego
- Obywatele RP
- Oko.press
- Polska Fundacja im Roberta Schumana
- Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu
- Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychoanalitycznej
- Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris
- Stowarzyszenie Forum Odpowiedzialnego Biznesu
- Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy
- Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
- Stowarzyszenie Kongres Kobiet
- Stowarzyszenie Łódzkie Dziewuchy Dziewuchom
- Stowarzyszenie Przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita
- Szkoła Liderów
- Wydawnictwo Znak
- Zespół Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”
Raport Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur na temat wydarzeń związanych z aresztowaniem Małgorzaty Szutowicz
8 sierpnia 2020 roku Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar działając z urzędu wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie wydarzeń z 7 sierpnia.[15] Przedstawiciele podległego RPO, Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadzili wizytację w miejscach detencji osób zatrzymanych w wyniku wydarzeń jakie miały 7 sierpnia 2020 roku w Warszawie.[16] Do Komendanta Stołecznego Policji skierowano pismo w którym RPO domaga się wyjaśnień następujących kwestii:[17]
- przyczyn i podstaw prawnych interwencji Policji wobec protestujących;
- okoliczności i przyczyn zatrzymania dużej liczby osób (z dostępnych obecnie informacji wynika, że było to ok. 50 osób),
- natychmiastowego informowania osób zatrzymanych o przyczynach zatrzymania,
- powodów użycia przez funkcjonariuszy Policji środków przymusu bezpośredniego w stosunku do poszczególnych osób protestujących, w tym tych którzy jedynie przypadkowo znaleźli się w rejonie omawianych wydarzeń,
- realizacji praw poszczególnych osób zatrzymanych na posterunkach Policji, w tym zwłaszcza umożliwienia im dostępu do adwokata lub radcy prawnego w czasie czynności podejmowanych przez Policję.
Nadto Rzecznik poprosił Komendanta o szczegółowe dane o wszystkich zainicjowanych przez Policję postępowaniach wobec osób zatrzymanych podczas omawianych wydarzeń z dnia 7 sierpnia 2020 roku i aktualnego stanu tych postępowań.[17]
Wizytowano również Zakład Karnym w Płocku, gdzie przetransportowano tymczasowo aresztowaną Małgorzatę „Margot” Szutowicz.[18]
Apel Komisarz Rady Europy do spraw Praw Człowieka
Duna Mijatović, komisarz Rady Europy do spraw Praw Człowieka wezwała polskie władze do uwolnienia Małgorzaty Szutowicz.
Reakcje przedstawicieli świata kultury
Artyści występujący na festiwalu „Męskie Granie” (Dawid Podsiadło, Daria Zawiałow, Tomasz Organek) okazali solidarność z Małgorzatą Szutowicz i zatrzymanymi manifestantami i wyszli na scenę, trzymając tęczowe flagi i apelując o solidarność i zakończenie przemocy.[20]
Manifestacje Solidarności z Małgorzatą Szutowicz i innymi zatrzymanymi
8 sierpnia i w dniach następnych w wielu miastach Polski odbyły się manifestacje solidarności z Małgorzatą Szutowicz i innymi zatrzymanymi. Odbyły się one m.in. w Białowieży, Białymstoku, Bydgoszczy, Częstochowie, Gdańsku, Krakowie, Katowicach, Kielcach, Lublinie, Łodzi, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Tarnowie, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu, Zielonej Górze.[21]
Apel Federacji Stowarzyszeń Służb Mundurowych RP
Do policjantów i policjantek zaapelowała Federacja Stowarzyszeń Służb Mundurowych RP. Wyrażono niepokój z powodu „licznych przykładów działań nieprofesjonalnych, z nadużywaniem wobec demonstrantów środków przymusu bezpośredniego, w tym siły fizycznej w postaci technik obezwładniania”. W apelu jest również mowa o dramatycznym obniżeniu zaufania społecznego do Policji z wielkim trudem budowanego po 1990 roku. Emerytowani pracownicy służb mundurowych przypominają również, że „zmiana władzy wcześniej czy później nastąpi”.[22]
Apel naukowców o uwolnienie Małgorzaty Szutowicz
„Wzywamy polskie władze do natychmiastowego uwolnienia Małgorzaty Szutowicz i zagwarantowania praw osób LGBT+”
12 sierpnia opublikowano list naukowców wzywający polskie władze do natychmiastowego uwolnienia Małgorzaty Szutowicz i zagwarantowania praw osób LGBT+. W chwili przekazania mediom list podpisany był przez 212 osób z uniwersytetów w USA, Włoszech, Francji, Izraelu, Kanadzie, Niemczech, Szwajcarii i Polsce. Między innymi Judith Butler i Noam Chomsky.[23]
Z całą mocą potępiamy aresztowanie działaczki LGBT+ Małgorzaty (Margot) Szutowicz, które uważamy nie tylko za niepotrzebny i nieproporcjonalny środek zapobiegawczy, ale także za kolejny – po ogłoszeniu niektórych części Polski „strefami wolnymi od LGBT” – etap homofobicznej kampanii prowadzonej przez polskie władze.
Niepokoi nas również brutalność, z jaką polskie siły policyjne interweniowały wobec osób uczestniczących w demonstracji wspierającej Małgorzatę 7 sierpnia. Wzywamy polskie władze do natychmiastowego uwolnienia Małgorzaty Szutowicz i do zagwarantowania praw osób LGBT+.Przypisy
- ↑ https://oko.press/homofobiczne-furgonetki-jezdza-po-polsce-jakim-prawem-analiza-oko-press/
- ↑ https://natemat.pl/317255,kim-jest-margot-dlaczego-policja-tlumila-zamieszki-lgbt-w-warszawie
- ↑ https://oko.press/zatrzymano-dzialaczke-kolektywu-stop-bzdurom-zalozyli-kajdanki-butow-zalozyc-nie-pozwolili/
- ↑ https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,26128146,aktywistka-zatrzymana-przez-policje-wyciagnieta-z-mieszkania.html
- ↑ https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/07/3407_001.pdf
- ↑ https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/07/3406_001.pdf
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Władysław Ciejka: W obronie Margot. Sąd zdecydował o 2-miesięcznym areszcie (pol.). facebook.com, 2020-08-07. [dostęp 2020-08-12].
- ↑ Władysław Ciejka: W obronie Margot. Sąd zdecydował o 2-miesięcznym areszcie (pol.). facebook.com, 2020-08-07. [dostęp 2020-08-12].
- ↑ 9,0 9,1 https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,26193225,aresztowanie-margot-posel-gdula-popychany-w-warszawie-przez.html
- ↑ https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1966798,1,bart-staszewski-policjanci-mieli-w-oczach-nienawisc.read
- ↑ https://oko.press/trwa-lapanka-obroncow-aktywistke-lgbt/
- ↑ 12,0 12,1 https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/08/stanowisko_hfpc_margot.pdf
- ↑ 13,0 13,1 https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2020/08/wystapienie-HFPC.pdf
- ↑ 14,0 14,1 14,2 https://www.hfhr.pl/stanowisko-helsinskiej-fundacji-praw-czlowieka-w-sprawie-zajsc-w-warszawie-w-nocy-z-7-na-8-sierpnia-2020-r-po-zatrzymaniu-aktywistki-lgbt-margot/
- ↑ https://www.rpo.gov.pl/pl/content/RPO-po-wydarzeniach-7-sierpnia
- ↑ https://www.rpo.gov.pl/pl/content/kmpt-wizytuje-policyjne-miejsca-detencji-po-nocnych-zatrzymaniach-w-warszawie
- ↑ 17,0 17,1 https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Pismo%20do%20Komendanta%20Sto%C5%82ecznego%20Policji%2010.08.2020.pdf
- ↑ https://www.rpo.gov.pl/pl/content/wizytacja-przedstawicielki-rpo-w-ZK-w-plocku-gdzie-przebywa-tymczasowo-aresztowana-margot
- ↑ https://wyborcza.pl/7,75399,26193259,zagraniczne-glosy-w-obronie-margo-bardzo-zly-znak-dla-wolnosci.html
- ↑ https://wyborcza.pl/7,75410,26194708,tecza-na-zywcem-czyli-artysci-meskiego-grania-z-gestem-solidarnosci.html
- ↑ https://wyborcza.pl/7,75398,26197355,demonstracje-solidarnosci-z-margot-i-lgbt-mamy-dosc-homofobii.html
- ↑ https://fssm.pl/ponawiamy-nasz-apel-do-policjantow
- ↑ 23,0 23,1 Piotr Pacewicz: Naukowcy świata do polskich władz: natychmiast uwolnić Margot, zaprzestać prześladowań LGBT+ (pol.). OKO.press, 2020-08-12. [dostęp 2020-08-12].