Penis

Z Encyklopedii LGBT
Schemat anatomiczny naczyń krwionośnych członka
Budowa członka
Przekrój

Penis, członek, prącie, męski narząd kopulacyjny, zbudowany z ciał jamistych, które w sytuacji seksualnego podniecenia wypełniają się krwią, powodując zwiększenie rozmiarów penisa i jego usztywnienie co umożliwia odbycie stosunku. Ciała jamiste osłaniają przebiegającą przez penis cewkę moczową.

Budowa anatomiczna prącia

Budowa zewnętrzna prącia

W budowie zewnętrznej wyróżnia się:[1]

  • nasadę – część penisa łącząca go z przeponą moczowo-płciową, kośćmi łonowymi i spojeniem łonowym,
  • trzon – ma kształt walcowaty, nieco spłaszczony,
  • koniec przedni zwany żołędzią – zwieńczenie trzonu o bulwiastym kształcie pokryte fałdem skóry zwanym napletkiem.

Obszar, na spodniej stronie penisa łączący się z napletkiem, nazywa się wędzidełkiem.[1] Zaokrągloną podstawę żołędzi nazywa się koroną.[2]

Skóra członka jest nieco ciemniejsza i owłosiona u nasady. Na spodniej jego stronie znajduje się ciemniejsze pasmo zwane szwem prącia przechodzące w szew moszny a dalej szew krocza.[1]

Struktura wewnętrzna prącia

Ludzki penis składa się z trzech walcowatych struktur tkanki połączonych ze sobą tkanką łączną: dwóch ciał jamistych (corpora cavernosa penis) leżących obok siebie po stronie wierzchniej i jednego ciała gąbczastego (corpus cavernosum urethræ, corpus spongiosum) znajdującego się pośrodku nich na stronie spodniej.[1][2] Jest ono dłuższe i cieńsze od ciał jamistych.[1]

Rozszerzony i bulwiasty koniec gąbczastego korpusu tworzy żołądź, która łączy się z napletkiem, luźnym fałdem skóry, który u dorosłych można zsunąć w stronę nasady, aby odsłonić żołądź.[1]

Cewka moczowa, która jest ostatnią częścią układu moczowego, przechodzi przez ciało gąbczaste, a jej ujście, położone jest na końcu żołędzi prącia.[1] Jest to kanał zarówno dla moczu jak i nasienia. Plemniki są produkowane w jądrach i przechowywane w połączonych z nimi najądrzach. Podczas wytrysku nasienie jest wtłaczane do nasieniowodów, dwóch przewodów przechodzących nad i za pęcherzem moczowym. Pęcherzyki nasienne dodają do nasienia płynu. Nasieniowód przechodzi w przewód wytryskowy, który łączy się z cewką moczową w obrębie gruczołu krokowego. Prostata, jak również gruczoł opuszkowo-cewkowy dodają kolejne wydzieliny i nasienie jest wydalane przez penisa.

Ludzki penis różni się od większości pozostałych ssaków, gdyż nie ma kości prącia (baculum), a zamiast tego opiera się całkowicie na napełnianiu się krwią dla uzyskania stanu erekcji. Jest większy od średniej wśród zwierząt w stosunku do masy ciała.

Rozmiary penisa

Wyniki badań producenta prezerwatyw LifeStyles nad rozmiarami penisa, podane w calach (1 cal = 2,54 cm)
 Osobny artykuł: Rozmiary penisa.

Chociaż wyniki różnią się w poszczególnych badaniach, istnieje konsensus, że średnia długość wzwiedzionego członka wynosi 12,9–15,0 cm; u 95% dorosłych mężczyzn mieści się w przedziale (10,7–19,1 cm).[3][4][5] Typowy obwód wynosi w przybliżeniu 12,3 cm przy pełnej erekcji. Średnia wielkość penisa jest nieco większa od mediany wielkości (tzn. większość penisów ma wielkość poniżej średniej).

Projekt badawczy, podsumowujący dziesiątki opublikowanych badań przeprowadzonych przez lekarzy z różnych krajów, wskazuje, że na całym świecie średnia długość penisa w stanie erekcji waha się między 9,6 cm a 16,0 cm. Sugeruje się, że ta różnica jest spowodowana nie tylko czynnikami genetycznymi, ale także środowiskowymi, takimi jak kultura, dieta, narażenie na zanieczyszczenia chemiczne,[6][7] itd. Zaburzenia hormonalne wynikające z ekspozycji na działanie chemiczne zostały powiązane (wśród wielu innych problemów) z deformacjami narządów płciowych u obu płci.

Najdłuższy penis człowieka oficjalnie udokumentowany został znaleziony przez dr Robert Latou Dickinson. Miał 34,3 cm długości i 15,9 cm obwodu.[8] Obecnym rekordzistą jest Jonah Falcon, którego członek ma również 34,3 cm długości.[9]

Fizjologiczne funkcje penisa

Wzrost prącia i dojrzewanie

 Osobny artykuł: Dojrzewanie płciowe.

Wchodząc w okres dojrzewania: prącie, moszna i jądra zaczynają się rozwijać. Podczas tego procesu, powyżej i wokół członka pojawia się owłosienie łonowe.

W zakrojonych na szeroką skalę badaniach rozmiaru penisa u tysięcy 17-19 letnich mężczyzn nie zaobserwowano różnic w średniej wielkości penis między 17-latkami i 19-latkami. Z tego można wywnioskować, że wzrost prącia zazwyczaj jest ukończony w wieku 17 lat, a może to nastąpić także wcześniej.[10]

Erekcja

 Osobny artykuł: Erekcja.

Erekcja to usztywnienie i powiększenie rozmiarów penisa, następujące na skutek pobudzenia seksualnego, choć może się zdarzyć również w poza-seksualnych sytuacjach. Podstawowy mechanizm fizjologiczny, który doprowadza do erekcji, polega na rozszerzeniu tętnic dostarczających krew do penisa i zwężeniu żył odprowadzających ją. Krew wypełnia ciała jamiste penisa, co powoduje jego wydłużenie i usztywnienie. Więcej krwi wpływa do penisa, niż z niego wypływa i dzieje się tak, aż do osiągnięcia równowagi w stanie pełnej erekcji.

Kąt erekcji

Chociaż wiele penisów w stanie erekcji jest skierowanych ukośnie do góry, to częste i normalne jest, że są penisy skierowane prawie pionowo w górę lub poziomo do przodu, a nawet prawie pionowo w dół, wszystko w zależności od napięcia więzadła prącia, które utrzymuje jego pozycję.

Poniższa tabela pokazuje, jak częste są różne kąty erekcji u mężczyzn, na próbie 1564 mężczyzn w wieku od 20 do 69 lat. W tabeli zero stopni oznacza skierowanie w górę, w kierunku brzucha, 90 stopni to skierowanie poziomo do przodu, a 180 stopni to skierowanie pionowo w dół w kierunku stóp. Położenie ukośne w górę jest najczęstsze.[11]

Występowanie kątów erekcji
kąt (º)
od pionu w górę
Procent
mężczyzn
0-30 5
30-60 30
60-85 31
85-95 10
95-120 20
120-180 5

Wytrysk

 Osobny artykuł: Wytrysk.

Wytrysk jest wyrzuceniem nasienia z penisa i towarzyszy mu zwykle orgazm. Seria skurczy mięśni wyrzuca z penisa nasienie, zawierającego gamety męskie zwane plemnikami. Jest to zwykle efekt stymulacji seksualnej, która może obejmować stymulację prostaty. Rzadko jest wynikiem choroby gruczołu krokowego. Wytrysk może wystąpić spontanicznie w czasie snu (tzw. polucja). Anejaculacja to stan niezdolności do wytrysku.

Normalne cechy prącia

Perliste grudki prącia
  • Perliste grudki prącia to niewielkie grudki o nieco jaśniejszym kolorze wokół korony żołędzi i w rowku zażołędnym. Pojawiają się u kilku- kilkunastu procent zdrowych mężczyzn. Nie są szkodliwe ani zaraźliwe i nie wymagają leczenia.[12]
Plamki Fordyce'a
  • Plamki Fordyce'a małe, bezbolesne, blade lub białe plamki lub guzki o średnicy 1–3 mm, które mogą pojawić się na trzonie penisa lub mosznie.[12]
  • Stulejka jest to niezdolność do pełnego zsunięcia się napletka z żołędzi. Jest nieszkodliwa w dzieciństwie i w okresie przedpokwitaniowym. Występujące u około 8% chłopców w wieku 10 lat. Często w okresie dojrzewania napletek rozszerza się i stulejka samoistnie ustępuje. Jeśli po tym okresie stulejka nie ustępuje, niezbędna jest jednak konsultacja lekarska.
  • Krzywizna: nieliczne penisy są zupełnie proste, częściej spotykane są zakrzywione we wszystkich kierunkach (góra, dół, lewo, prawo). Czasem krzywizna jest bardzo znaczna, ale rzadko uniemożliwia lub utrudnia stosunek płciowy. Krzywizna taka jak 30° jest uważana za normalna, a leczenie jest rzadkie, chyba że kąt przekracza 45°. Zmiany krzywizny penisa mogą być spowodowane przez chorobę Peyroniego.

Nieprawidłowości związane z prąciem

  • Załupek czyli niemożność sprowadzenia odciągniętego napletka z powrotem na żołądź prącia. Napletek zatrzymuje się wtedy w okolicy rowka zażołędnego i jest zbyt wąski, aby żołądź mogła się przez niego przecisnąć. Zwykle jest to wynikiem stulejki, gdy napletek został odciągnięty przed uzyskaniem pełnej erekcji. Może też być wynikiem obrzęku żołędzi. Dłuższy ucisk w tej sytuacji wywołany zbyt wąskim napletkiem może doprowadzić do niedokrwienia i martwicy żołędzi. Leczenie wyłącznie operacyjne.
  • Choroba Peyroniego to włókniste stwardnienie członka objawiające się skrzywieniem członka, w niektórych przypadkach powodując bolesność wzwodów. Przy znacznym skrzywieniu może utrudniać współżycie. Możliwe jest leczenie chirurgiczne.
  • Złamanie prącia polegające na pęknięciu błon białawych ciał jamistych. Może wystąpić, jeśli penis ulega nadmiernemu zgięciu (np. w trakcie dynamicznej aktywności seksualnej). Zdarzeniu temu towarzyszy zwykle trzask, silny ból i obrzęk. W przypadkach zajścia takiego zdarzenia niezbędna jest niezwłoczna pomoc medyczna.[13]
  • Rozciągnięcie lub ucisk nerwu sromowego objawiające się bólem i utratą czucia w prąciu (lub w przypadku kobiet łechtaczce) i możliwości orgazmu. Zwykle jest to stan przejściowy.
  • U cukrzyków, neuropatia obwodowa może spowodować mrowienie skóry prącia i ewentualnie zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować wrażenia. Obniżona wrażliwość na bodźce może prowadzić do obrażeń u każdego z partnerów, a ich brak może odebrać przyjemność seksualną związaną ze stymulacją penisa. Ponieważ problemy spowodowane są trwałymi uszkodzeniami nerwów, profilaktyka poprzez kontrolę cukrzycy jest podstawowym leczeniem.
  • Impotencja to niezdolność do erekcji wystarczającej do odbycia stosunku płciowego. Występuje głównie po 50. roku życia. Istnieją leki, takie jak sildenafil (sprzedawany jako Viagra), które wspomagają erekcję poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych.
  • Priapizm jest bolesnym i potencjalnie szkodliwym stanem, w którym penis nie powrócić do stanu wiotkiego. Mechanizmy sprawcze są słabo poznane, ale dotyczą złożonych czynników neurologicznych i naczyniowych. Potencjalne powikłania to niedokrwienie, zakrzepica, i impotencja. W poważnych przypadkach może powodować zgorzel, która może wymagać amputacji. W takich przypadkach stosuje się różne leki, w tym prostaglandyny (z wyjątkiem slidenafilu).[14]
  • Rak prącia jest rzadkim nowotworem występującym głównie po 60-tym roku życia. W Polsce zapadalność na tę chorobę wynosi 0,8 na 100 000 osób rocznie.[15]

Wady rozwojowe prącia

  • Spodziectwo jest zaburzeniem, w którym ujście cewki moczowej jest położone niewłaściwie po spodniej stronie prącia. Spodziectwo może również pojawić się przez długotrwały nacisk umieszczonego w cewce moczowej cewnika.[16] Zazwyczaj jest ono leczone operacyjnie.
  • Mikropenis jest to penis, którego mały rozmiar uniemożliwia normalne odbycie stosunku.
  • Diphallia lub podwójne prącie, jest to posiadanie dwóch penisów. Jest to jednak zaburzenie niezwykle rzadkie.

Zaburzenia psychiczne związane z penisem, mity i urojenia

  • Panika penisa (w jęz. malezyjskim koro) – urojenie kurczenia się prącia i chowanie się do ciała. Wydaje się to być uwarunkowane kulturowo i ogranicza się głównie do Ghany, Sudanu, Chin, Japonii, Azji Południowo-Wschodniej i Afryki Zachodniej.
  • Zazdrość o penisa – kwestionowane przekonanie freudowskie o zazdrości kobiet wobec mężczyzn o penisa.
  • W Demokratycznej Republice Konga dochodzi do linczów na osobach oskarżanych o powodowanie „znikania penisów” za sprawą czarnej magii.[17] Podobną propagandę uprawiał kościół katolicki w czasach działania inkwizycji. W znanej księdze „Młot na czarownice” autorstwa dominikańskiego inkwizytora Heinricha Kramera rozdział 7 części drugiej poświęcono rzekomo naocznie sprawdzonemu przypadkowi „odjęcia” członka, a następnie przywrócenia go.[18]

Chirurgia prącia

Obrzezanie

 Osobny artykuł: Obrzezanie.
Chirurgiczne leczenie stulejki
Rytualne obrzezanie

Najbardziej rozpowszechnioną formą modyfikacji narządów płciowych jest obrzezanie: usunięcie części lub całości napletka z kulturowych, religijnych, a rzadziej z medycznych przyczyn.[19]

Obrzezanie u osób dorosłych wymaga od 4 do 6 tygodni abstynencji od stosunków seksualnych i masturbacji, aby umożliwić gojenie się ran.[20] W niektórych krajach afrykańskich obrzezanie mężczyzn jest często wykonywane przez osoby nieposiadające przygotowania medycznego, w niesterylnych warunkach.[21] Po obrzezaniu szpitalnym, napletek może być użyty do badań biomedycznych,[22] produkcji kosmetyków do pielęgnacji skóry,[23] przeszczepów skóry,[24] lub wytwarzania leków β-interferonowych.[25] W części Afryki gdzie obrzezanie ma charakter rytualny, napletek może być zanurzony w brandy i spożywany przez pacjenta, zjadane przez osobę dokonującą obrzezania lub dodany do karmy dla zwierząt.[26] Zgodnie z prawem żydowskim, po Milah Brit, napletek powinien być pochowany.

Istnieją kontrowersje wokół obrzezania. Zwolennicy twierdzą na przykład, że obrzezanie, przynosi istotne korzyści zdrowotne, które przeważają nad ryzykiem, nie ma znaczącego wpływu na sprawność seksualną, a odsetek powikłań przy zabiegach wykonanych przez doświadczonego lekarza jest niski. Twierdzą też, że najlepiej jest wykonać obrzezanie w okresie noworodkowym.[27] Przeciwnicy twierdzą, że obrzezanie, jest to praktyka, która historycznie była i nadal jest uzasadniana za pomocą różnych mitów, zaburza funkcje seksualne, jest bardzo bolesna, a gdy jest wykonywana u niemowląt i dzieci, stanowi naruszenie ich praw człowieka.[28]

American Medical Association w 1999 r. wypowiedziało się przeciwko obrzezaniu, nie zaleca obrzezania noworodków i wspiera w zapewnieniu rzetelnych informacji na ten temat.[29]

W 2007 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS (UNAIDS) oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC) stwierdziły, że istnieją przesłanki wskazujące na to, że obrzezanie zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HIV podczas penetracji prąciem pochwy, ale stwierdzają także, że obrzezanie tylko częściowo zmniejsza ryzyko i nie powinno zastępować innych działań, aby zapobiec zakażeniu wirusem HIV.[30][31] Ponadto, część lekarzy wyraziła wątpliwości względem tych danych.[32][33] Zalecenia w zakresie obrzezania nie dotyczą mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami, gdzie obrzezanie nie wpływa w istotny sposób na ryzyko zakażenia.[34]

Replantacje i transplantacje prącia

Pierwsza udana transplantacja penisa została wykonana we wrześniu 2005 r. w szpitalu wojskowym w Guangzhou w Chinach. Mężczyzna w wieku 44 lat doznał kontuzji w wyniku wypadku i jego penis został ucięty; oddawanie moczu stało się trudne, ponieważ jego cewka moczowa była częściowo zablokowana. Pewien mężczyzna po niedawnej śmierci mózgowej w wieku 23 lat został wybrany na dawcę przeszczepu. Mimo zaniku naczyń krwionośnych i nerwów, tętnice, żyły i nerwy zostały pomyślnie dopasowane. Po dwóch tygodniach, zabieg został odwrócony z powodu poważnych problemów psychologicznych i odrzucenia przez beneficjenta i jego żonę.[35]

W 2009 roku naukowcy Chen, Eberli, Yoo i Atala wytworzyli bioinżynieryjnie penisy i wszczepili je królikom.[36] Zwierzęta były w stanie uzyskać erekcję i kopulować, 10 z 12 królików osiągało wytryski.

Modyfikacje estetyczne

Penis jest czasami przekłuwany, kolczykowany lub ozdabiany w ramach innych sztuk ciała takich jak np. tatuaż. Kolczyki umiejscowione na dolnej części ujścia cewki moczowej są znane jako kolczyki księcia Alberta (Prince Albert).

Inne zabiegi

Innym zabiegiem chirurgicznym wykonywanym czasem na penisie z przyczyn medycznych (np. w przypadku raka prącia) jest penektomia (amputacja penisa).[37]

Wykonywane są również inne praktyki, które modyfikują penisa, choć bez rozpoznania choroby są rzadkością w społeczeństwach zachodnich. Oprócz penektomii najbardziej radykalne z nich jest to uretrotomia, gdzie cewka moczowa jest rozcinana po spodniej stronie członka od ujścia do nasady. Rozcięcia takie wykonywali sobie również australijscy Aborygeni.

Penis w kulturze

Hōnen Matsuri

W wielu kulturach penis i związane z nim symbole falliczne były przedmiotem kultu jako symbole dobrobytu i płodności.

W Japonii odbywają się corocznie 15 marca festiwale płodności Hōnen Matsuri (Hōnen-sai). Najbardziej znany taki festiwal ma miejsce w Komaki na północ od Nagoi. W jego trakcie w procesji niesiona jest drewniana rzeźba w kształcie penisa o długości ok. 2,5 m i masie sięgającej nawet 400 kg. Dźwiga ją ok. 60 mężczyzn.[38]

Penis a służba wojskowa

Brak prącia, przetoki prąciowe, zniekształcenia prącia znacznego stopnia oraz spodziectwo i wierzchniactwo zgodnie z wykazem chorób i ułomności zawartym w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej powodują niezdolność do pełnienia zawodowej służby wojskowej. Z tego też powodu w trakcie kwalifikacji wojskowej lekarz z wojskowej komisji lekarskiej bada genitalia poborowego.[39]


Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Dorota Kozera: Prącie (pol.). anatomia24.pl. [dostęp 2011-05-03].
  2. 2,0 2,1 Henry Gray: Anatomy of the human body, by Henry Gray. 20th ed., thoroughly rev. and re-edited by Warren H. Lewis (red.). Warren H. Lewis. Wyd. 20. Bartelby.com, maj 2000, s. 262. ISBN 1-58734-102-6. [dostęp 2011-05-03].  (ang.)
  3. H. Wessells, T.F. Lue, J.W. McAninch. Penile length in the flaccid and erect states: guidelines for penile augmentation. Journal of Urology, 156 (3), s. 995–997 (wrzesień 1996), doi:10.1016/S0022-5347(01)65682-9, PMID 8709382 (ang.). 
  4. J. Chen, A. Gefen, A. Greenstein, H. Matzkin i inni. Predicting penile size during erection. International Journal of Impotence Research, 12 (6), s. 328–333 (grudzień 2000), doi:10.1038/sj.ijir.3900627, PMID 11416836 (ang.). 
  5. ANSELL RESEARCH – The Penis Size Survey (ang.). marzec 2001. [dostęp 2006-07-13].
  6. S.H. Swan, K.M. Main, F. Liu, S.L. Stewart i inni. Decrease in anogenital distance among male infants with prenatal phthalate exposure. Environmental Health Perspectives, 113 (8), s. 1056–1061 (sierpień 2005), doi:10.1289/ehp.8100, PMID 16079079 (ang.). 
  7. Hormone Hell (ang.). discovermagazine.com. [dostęp 2008-04-05].
  8. Ira S. Wile: The Sex Life of the Unmarried Adult. New York: Vanguard Press, 1940.  (ang.)
  9. Stefan Anitei: This Man Has the Largest Penis in the World: 13.5 in (34.29 cm) Erect! (ang.). 2008-01-19. [dostęp 2011-05-03].
  10. R. Ponchietti, N. Mondaini, M. Bonafè, F. Di Loro i inni. Penile length and circumference: a study on 3,300 young Italian males. European Urology, 39 (2), s. 183–186 (luty 2001), doi:10.1159/000052434, PMID 11223678 (ang.). 
  11. J. Sparling. Penile erections: shape, angle, and length. Journal of Sex & Marital Therapy, 23 (3), s. 195–207 (1997), PMID 9292834 (ang.). 
  12. 12,0 12,1 David Dalvin: Spots on the penis (ang.). netdoctor.co.uk, 2010-04-07. [dostęp 2011-05-03].
  13. K. Jagodic, M. Erklavec, I. Bizjak, S. Poteko i inni. A case of penile fracture with complete urethral disruption during sexual intercourse: a case report. J. Med. Case Reports, 1, s. 14 (2007), doi:10.1186/1752-1947-1-14, PMID 17474981 (ang.). 
  14. M.M. Goldenberg. Safety and efficacy of sildenafil citrate in the treatment of male erectile dysfunction. Clinical Therapeutics, 20 (6), s. 1033–1048 (1998), doi:10.1016/S0149-2918(98)80103-3, PMID 9916601 (ang.). 
  15. Zygmunt Dobrowolski, Jacek Kusionowicz, Mieczysław Gałęzia, Bolesław Papla i inni. Własne doświadczenia w leczeniu raka prącia. Urologia polska, 54 (1) (2001), ISSN 0500-7208 (pol.). 
  16. H.O. Andrews, R. Nauth-Misir, P.J. Shah. Iatrogenic hypospadias—a preventable injury?. Spinal Cord, 36 (3), s. 177–180 (marzec 1998), doi:10.1038/sj.sc.3100508, PMID 9554017 (ang.). 
  17. Joe Bavier: Lynchings in Congo as penis theft panic hits capital (ang.). reuters.com, 2008-04-22. [dostęp 2011-05-03].
  18. 7. Jak członek wstydliwy odejmą (pol.). racjonalista.pl. [dostęp 2012-02-10].
  19. J.R. Holman, E.L. Lewis, R.L. Ringler. Neonatal circumcision techniques. American Family Physician, 52 (2), s. 511–518, 519–520 (sierpień 1995), PMID 7625325 (ang.). 
  20. J.R. Holman, K.A. Stuessi. Adult circumcision. American Family Physician, 59 (6), s. 1514–1518 (marzec 1999), PMID 10193593 (ang.). 
  21. Elisabeth Rosenthal: In Africa, a problem with circumcision and AIDS (ang.). New York Times, 2007-02-27. [dostęp 2011-05-03].
  22. O. Hovatta, M. Mikkola, K. Gertow, A.M. Strömberg i inni. A culture system using human foreskin fibroblasts as feeder cells allows production of human embryonic stem cells. Human Reproduction, 18 (7), s. 1404–1409 (lipiec 2003), doi:10.1093/humrep/deg290, PMID 12832363 (ang.). 
  23. 'Miracle' Wrinkle Cream's Key Ingredient (ang.). Banderasnews.com, kwiecień 2008. [dostęp 2010-10-22].
  24. Skin Grafting (ang.). medscape.com. [dostęp 2008-08-20].
  25. Cowan, Alison Leigh: Wall Street; A Swiss Firm Makes Babies Its Bet (ang.). New York Times, April 19, 1992. [dostęp 2008-08-20].
  26. Anonymous (editorial). A ritual operation. British Medical Journal, 2 (4642), s. 1458–1459 (1949-12-24), PMID 20787713 (ang.), Cytat: ...in parts of West Africa, where the operation is performed at about 8 years of age, the prepuce is dipped in brandy and eaten by the patient; in other districts the operator is enjoined to consume the fruits of his handiwork, and yet a further practice, in Madagascar, is to wrap the operation specifically in a banana leaf and feed it to a calf.. 
  27. E.J. Schoen. Should newborns be circumcised? Yes. Canadian Family Physician, 53 (12), s. 2096–20968, 2100–2102 (grudzień 2007), PMID 18077736 (ang.). 
  28. M.F. Milos, D. Macris. Circumcision. A medical or a human rights issue?. Journal of Nurse-midwifery, 37 (2 Suppl.), s. 87S–96S (1992), doi:10.1016/0091-2182(92)90012-R, PMID 1573462 (ang.). 
  29. Report 10 of the Council on Scientific Affairs (I-99):Neonatal Circumcision (ang.). W: 1999 AMA Interim Meeting: Summaries and Recommendations of Council on Scientific Affairs Reports [on-line]. American Medical Association, grudzień 1999. [dostęp 2006-06-13].
  30. New Data on Male Circumcision and HIV Prevention: Policy and Programme Implications. (March 28, 2007). World Health Organization (ang.). [dostęp 2007-08-13]. 
  31. Male Circumcision and Risk for HIV Transmission and Other Health Conditions: Implications for the United States (ang.). Centers for Disease Control and Prevention, 2008.
  32. GW. Dowsett, M. Couch. Male circumcision and HIV prevention: is there really enough of the right kind of evidence?. Reprod Health Matters, 15 (29), s. 33–44 (maj 2007), doi:10.1016/S0968-8080(07)29302-4, PMID 17512372 (ang.). 
  33. Y. Vardi, H. Sadeghi-Nejad, S. Pollack, O.I. Aisuodionoe-Shadrach i inni. Male circumcision and HIV prevention. J. Sex. Med., 4 (4 Pt 1), s. 838–843 (lipiec 2007), doi:10.1111/j.1743-6109.2007.00511.x, PMID 17627731 (ang.). 
  34. G.A. Millett, S.A. Flores, G. Marks, J.B. Reed i inni. Circumcision status and risk of HIV and sexually transmitted infections among men who have sex with men: a meta-analysis. The Journal of American Medical Association, 300 (14), s. 1674–1684 (październik 2009), doi:10.1001/jama.300.14.1674, PMID 18840841 (ang.). 
  35. Ian Sample: Man rejects first penis transplant (ang.). The Guardian, 2006-09-18. [dostęp 2010-05-22].
  36. K.L. Chen, D. Eberli, J.J. Yoo, A. Atala. Regenerative Medicine Special Feature: Bioengineered corporal tissue for structural and functional restoration of the penis. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107 (8), s. 3346–3350 (luty 2009), doi:10.1073/pnas.0909367106, PMID 19915140 (ang.). 
  37. R. Korets, TM. Koppie, ME. Snyder, P. Russo. Partial penectomy for patients with squamous cell carcinoma of the penis: the Memorial Sloan-Kettering experience. Ann. Surg. Oncol., 14 (12), s. 3614–3619 (2007), doi:10.1245/s10434-007-9563-9, PMID 17896151 (ang.). 
  38. Magda Patryas: Japonia. Warszawa: New Media Concept, 2008, s. 80. ISBN 978-83-89840-43-1.  (pol.)
  39. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie orzekania o zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach, Dz. U. z 2010 r. Nr 15, poz. 80

Linki zewnętrzne

Informacje zawarte w Homopedii nie zastępują konsultacji lekarskiej. Z informacji zawartych w Homopedii korzystasz na własną odpowiedzialność.